page0288

*80

RoseiToergoic ie

Rosenbergowie W Czechach, wspólnego pochodzenia z Rosenbergami w Karyntyi. Protoplastą tego domu był Witeliuśz czyLi jak go czescy kronikarze piszą: Witek (Wit) brat Henryka, od których linija Rosenbergów ka-ryntskich poszła. Przybycie Witka (Withigo) do Czech w drugiej połowie XII wieku nastąpić miało. Po iaz pierwszy jest on wspomniany w kronikach czeskich pod r. 1169 jako podatoli (Obersttrucnsess) a w r. 1184 jako źupan von Prachin (ob. Maler. Hisł. Skiz, aus Bóhmen von Mikowec; Berlin, 1864, str. 98 i 317). Umarł on w roku 1194; przed śmiercią podzielił Witek swe obszerne dobra, jak mówi tradycyja tego domu, między czterech synów: najstarszy Henryk posi: idł zamek Neuhaus, drugi syn Wilhelm odziedziczył Land-stejn i Witdngau (Trzeboń), trzeci Smil dobra Plac i Bistwc, najmłodszy zaś Wok (Witek) Rosenberg i Krumau. Jednak według uczonych poszukiwań Palacfciego okazuje się, że Witek miał pięciu synów; z tych trzej nosili imię swego ojca, tak więc: pierwszy Witek (li94—1236 r.) został praojcem linii na Krumau i Falkenstem, Henryk protoplasta linii na Neuhaus, Witek drugi, linii na Rosenbergu (Special-Linie zu Rosenberg), Witek trzeci, linii na Land-stein i Wittingau; nakoniec piąty syn (naturalny) Sezim otrzymał dobra Ousti (tak zwane następnie: Seziuaowo-Ousti). Potomkowie Witka (zmarłego w roku 1194) znani początkowo u krajowców pod ogólną nazwą Witkowców (Enc. powsz. tom VI, str. 530) do przeważnych rodzin czeskich należeli, lecz szczególniej trzy linije Witkowców: na Kromołowie (Krumau) i Falkensztejnie, na Rozembarku (Rosenberg) i trzecia na Neuhaus dały się poznać w dziejach czeskich. Linija kromołowska szybko do nąipierwszych dostojeństw w kraju doszła. Praojciec tej linii Witek, który pierwszy zaczał się pisać „na Kromo— łowię,” niejednokrotnie jest wspominany w kronikach miedzy 1196 a 1236 rokiem (ob. Mai. llisf. Skiz. aus Bóhmen, str. 317jj. Wnuk jego Budiwoj von Krumau (1265 r.) ze swego małżeństwa z Bertą von Skalic zostawił trzech synów: z tych Zawisza, kttry się pisał na „Falkensteinie,” poślubiwszy królo— wę czeską Kunegundę, zarząd państwa w swym ręku przez lat kilka dzierżył. Ta Kunegunda była wdową po Ottokarze II i po śmierci swego męża (zmarłego 1278 r) oddała swą rękę Zawiszy, najzawziętszemu niegdyś wrogowi zmarłego króla; tymczasem małoletni Wacław (syn Ottokara i Kunegundy, urodzony 1268 roku) wychowywał się pod opieką margrabiego branden— burgt-kiego Ottona (Naruszewicz, Historyja narodu polskiego, tom VIII, str. 35 i 45), doszedłszy zaś do lat piętnastu, w roku 1283 do Pragi powrócił i rządy kraju objął. We dwa lata potem Kunegunda umarła zostawiając Zawiszy syna Jeszka (Szajnocha, Bales. W. i Odr. Pol., Lwów, 1859, str. 344 i 371). Następnie Zawisza ożenił się po raz drugi z Judytą, sio— stą króla węgierskiego Ładysława; z tą drugą żoną miał także syna, któremu wspaniały chrzest wyprawił; na tej uroczystości znajdowali się: szwagier Zawiszy, Ładysław, król węgierski, pasierb Wacław, król czeski i Henryk (Pro-bus), książę Wrocławski i Lignicki. Były to jednak ostatnie już chwile pomyślności Zawiszy; w roku bowiem następnym król Wacław zapotrzebował od niego zwrotu dóbr pozostałych po zmarłej, Kunegundzie, które on w zastawie trzymał i dla syna swego Jeszka przeznaczył, a gdy Zawisza stanowczo posłuszeństwa odmówił, król Wacław uniesiony nienawiścią kn swemu ojczymowi, przekazaną mu jeszcze przez Ottona, aktem z dnia 6 Lutego 1289 roku z posiadłości które po Kunegundzie trzymał wyzuł go, a nakoniec oskarżywszy o zdradę kraju w roku następnym 1290 r. pod zamkiem Hluboka, na tak zwanej po dziś dzień pokutnej łące, ściąć go rozkazał. Zbrodnia ta jest przedmiotem