page0029

Jaszczurki: Grubojęzyczne (Giekony). Długojęzyczne. 11

kami, listkowatemi rozszerzeniami skóry i t. p. Przylgi te, jak również i ostre pazury, umożliwiają giekonom chodzenie po gładkich pionowych powierzchniach, a także po poziomych — grzbietem do dołu. Pomocne im są przy tern ostre pazury. Ciało pokryte ziarnistemi lub guzkowate-mi łuskami, przeważnie ciemno ubarwione. Oczy duże, ze szparowatą źrenicą, bez powiek, zakryte stałą, przezroczystą błoną, jak u wężów (sztywny wzrok). Zęby wszystkie jednakowe i tylko na szczękach.

Giekony należą do zwierząt nocnych, karmią się owadami; polując na nie, niektóre wydają donośny głos, podobny do dźwięku „giek” (stąd nazwa całej rodziny); dla ludzi najzupełniej nieszkodliwe; 200 gatunków, między innemi w Europie południowej.

Tab. 6 fig. 4. Giek przylgowy cz. murowy (Ascalabotes fascicularis), nieduży (dł. 12 — 16 cm., z czego połowa na ogon), o palcach z błoną przylgową wzdłuż całej ich długości. Zamieszkuje okolice morza Śródziemnego, jest najpospolitszym z europejskich gatunków. Przebywa w pobliżu mieszkań ludzkich, często wewnątrz domów i bywa bardzo pożyteczny tępieniem much.

4 Podrząd. Długojęzyczne czyli Kameleony (Yermilinguia).

Język długi, cienki, robakowaty, wy-suwalny, na końcu zgrubiały i lepki; służy do chwytania owadów. Ciało mocno ścieśnione z boków, często z grzebieniami. Głowa prawie bezpośrednio połączona z tułowiem, kańciasto-piramidalna, często z wyrostkami w kształcie hełmu albo rogów. Ogon długi, chwytny; nogi wysokie i cienkie, o 5 długich palcach, zrośniętych na każdej nodze w 2 pęczki, które mogą się sobie wzajemnie przeciwstawiać i służą do obejmowania gałęzi. Skóra pokryta drob-nemi ziarnistemi łuskami, a między niemi pomarszczona w delikatne, drobniutkie fałdziki, dzięki czemu jest bardzo rozcią-galna i kameleon rozgniewany może się nadymać. Oprócz tego może także zmieniać ubarwienie skóry, podobnie jak kalota i przylnica. Oczy duże i jakby wysadzone z oczodołów o dużych, kolistych powiekach, zrośniętych z gałką oczną i poruszających się razem z nią w różnych kierunkach, tak że kameleon może ustawiać oczy do patrzenia naprzód, na boki, w górę, w dół, do tyłu; przy tern każde z nich może poruszać się niezależnie od drugiego, i kameleon może np. jednocześnie patrzeć jednem okiem w górę, a drugiem w dół. Błona bębenkowa ukryta pod skórą. Zęby przeważnie słabe; tylko w szczękach.

Kameleony zamieszkują lasy; przebywają na drzewach, z których nie schodzą prawie nigdy i po których łażą bardzo zręcznie, czepiając się gałęzi palcami i chwytnym ogonem. Wogóle jednak są bardzo mało ruchliwe; całemi godzinami mogą siedzieć nieruchomo na gałęzi, poruszając jedynie oczami na wszystkie strony i upatrując niemi zdobyczy, po którą wnet wysuwają długi język, skoro się tylko znajdzie ona na odpowiedniej odległości. Podrażnione, wydają słaby, syczący głos i nadymają się; nie mogą jednak wyrządzić żadnej szkody; 50 gatunków, przeważnie w Afryce; w Europie tylko 1, w Azji 2, w Ameryce zaś niema żadnego.

Tab. 6 fig. 5. Kameleon pospolity

(Chameleo Yulgaris), większy od naszych jaszczurek (dł. 26—30 cm, z czego połowa na ogon) z hełmiastym wyrostkiem na głowie i niskim piłko-watym grzebieniem wzdłuż grzbietu. Ubarwienie przeważnie zielonkawe, może jednak przechodzić w żółtawe, niebieskawe, czarne, czerwone i t. d. Zamieszkuje okolice morza Śródziemnego; z krajów europejskich znajduje się jedynie w Hiszpanji (Andaluzji, gdzie go trzymają bardzo często w domach dla łapania much.