page0025

Jaszczurki: Grubojęzyczne (Agamy). 9

3 Podrząd. Grubojęzyczne (Crassilinguia).

Język krótki, gruby, mięsisty, niewy-suwalny, z końcem nieznacznie wyciętym albo też zaokrąglonym. Powieki posiada większość; błona bębenkowa zazwyczaj widoczna. Wszystkie mają postać jaszczurek

0    4 odnóżach. Pod względem sposobu życia i odpowiednich przystosowań w budowie przedstawiają 2 grupy: gatunki nadrzewne — postaci bardziej wydłużonej, ścieśnione z boków, przeważnie długonoż-ne i długoogonowe i gatunki naziemne— krótsze, nieco przypłaszczone, bardziej ociężałe, zwykle ze stosunkowo krótkim ogonem.

1 Rodzina. Agamy (Agamidae).

Zęby tylko na szczękach; niektóre z nich wystają ponad inne i stanowią jakby rodzaj kłów. Oczy z ruchomemi powiekami. Łuski zwykle w ukośnych szeregach. Ubarwienie przeważnie jaskrawe, a skóra z roz-maitemi iałdami, wyrostkami, kolcami

1    t. p. Karmią się przeważnie owadami, niektóre roślinami. Zamieszkują Stary Świat, poczynając od płd.-wsch. Europy, a także Australję; w Ameryce niema ich wcale; koło 200 gatunków.

A. Agamy nadrzewne (Dendro batae).

Ciało wydłużone i ścieśnione z boków; nogi długie, ogon bardzo długi.

Tab. 5 fig. 1. Smok latający (Dra-co yolans), nieduży (dł. do 30 cm, z czego połowa idzie na ogon): żebra rzekome nie przylegają do boków tułowia, lecz skierowane są nazewnątrz; stanowią one podporę z każdej strony dla dużego fałdu skórnego, który odgrywa rolę spadochronu i pozwala zwierzęciu przerzucać się z gałęzi na gałąź. Na podgardlu zwiesza się śpiczasty worek skórny, który zwierzę może nadymać; po jednym fałdzie wisi z każdego boku głowy; a samce mają jeszcze rodzaj grzebienia wzdłuż karku. Ubarwienie jaskrawe i pstre, ale ładne, o metalicznym połysku. Zamieszkuje wyspy Sundajskie i południową część Malakki.

Tab. 5 fig. 2. Kalota zmiennobarw-

na (Calotes yersicolor), nie większa od poprzedniej, ale ze znacznie dłuższym ogonem, (dł. 42 cm, z czego 30 cm na ogon); bez spadochronu; worek na podgardlu mają tylko samce; obie zaś płci posiadają grzebień wzdłuż grzbietu. Ubarwienie jaskrawe i ładne, przyczem kalota posiada zdolność zmieniania go: z brunatno- lub zielono oliwkowego w czarne pręgi może się ono stawać połyskująco - czerwonem z domieszką żółtego. Zamieszkuje Azję płd. i sąsiednie wyspy.

B. Agamy naziemne (Humivagae).

Różnią się od poprzednich przypłaszczoną budową ciała i krótszym ogonem.

Tab, 5 fig. 3. Agama barwista

(Agama colonorum), również nieduża jaszczurka (40 cm, z tego 24 cm na ogon), z głową zaokrągloną i niezbyt wystającym grzebieniem wzdłuż grzbietu; zamiast worka na podgardlu poprzeczny fałd na szyi. Ubarwienie jaskrawe, bardzo pięknie połyskujące. Zamieszkuje Afrykę zach., przebywa zazwyczaj w pobliżu ludzkich mieszkań.

Tab. 5 fig. 4. Dabb egipski (Uro-mastix spinipes), nieco większy, ze stosunkowo krótkim ogonem (dł. 45 cm, z czego najwyżej 20 cm na ogon); odznacza się wybitnie przypłaszczonym kształtem ciała i płaską, szeroką głową; łuski na ciele gładkie, na ogonie zaś z dużemi kolcami, ułożone w obrączkowate rzędy. Karmi się roślinami; zamieszkuje Afr. płc., a zwłaszcza Egipt; mięso jego jedzą krajowcy.

Tab. 5 fig. 5. Moloch kolczasty

(Moloch horridus), nieduży (całkowita dług. koło 20 cm), o nadzwyczaj dziwacznej postaci: cały pokryty łuskami o dużych kolcach, nadających mu pozornie groźny wygląd; w rzeczywistości jednak jest to zupełnie niestraszna jaszczurka, która nawet nie umie kąsać. Zamieszkuje Australję. Karmi się głów-