page0021

Jaszczurki: Widłatojęzyczne. Krótkojęzyczne. 7

Jaszczurki: Widłatojęzyczne. Krótkojęzyczne. 7

Ryc. 4. Waran nilowy (Yaraaus niluticus).

szkuje rzeki całej prawie Afryki; pożera między innemi jaja krokodyli i z tego powodu był czczony przez starożytnych Egipcjan.

3 Rodzina. Helodermy (Heloder midae).

Spore jaszczurki, przypominające z postaci warany, ale bardziej krępe, z grubym ogonem; głowa pokryta tarczkami, grzbiet brodaw-kowatemi, ster-czącemi łuskami. Zęby przypominają budową zęby wężów jadowitych: są zagięte haczykowato, opatrzone brózdą podłużną i zostają w połączeniu z gruczołami jadowemi (jedyne naprawdę jadowite jaszczurki). Helodermy zamieszkują wyłącznie Amerykę (25 gatunków).

Tab. 3 fig. 4. Heloderma straszliwa (Heloderma horridum) sporej wielkości, (do 80 cm), zamieszkuje Meksyk;

karmi się zwierzętami członkonogiemi oraz mniejszemi kręgowcami; nocna; jadowita — ukąszenie jej niebezpieczne jest nawet dla ludzi.

4 Rodzina. Ameiwy (Ameiyidae).

Spore jaszczurki, przypominające z postaci zupełnie warany i jaszczurki właściwe. Zamieszkują wyłącznie Amerykę, zastępując tam jaszczurki i warany Starego Świata; karmią się owadami oraz mniejszemi kręgowcami; przeszło 10 0 gatunków.

Tab. 3 fig 5. Tejuez. Salom penter (Teius teguixin), duża jaszczurka (do 1,5, a nawet 1,9 m, z czego ²/₃ idzie na ogon), ładnie ubarwiona. Zamieszkuje Amerykę Płd.; żyje w norach, które sama sobie wygrzebuje; karmi się małemi kręgowcami; napadnięta, broni się i kąsa: dostarcza smacznego mięsa.

2 Podrząd. Krótkojęzyczne (Brevilinguia).

Język krótki z grubą nasadą i cienkim, trochę rozciętym końcem, bardzo mało wysuwalny; oczy przeważnie z powiekami; błona bębenkowa widoczna, albo też ukryta pod łuskami. Pod względem postaci i odnóży panuje tu wielka rozmaitość: jedne mają kształt jaszczurek i 4 nogi, inne postać wężów i 2 nogi zmarniałe, albo są nawet zupełnie beznoż-ne, zawsze jednak mają szkielet taki jak u jaszczurek. Znajdują się we wszystkich częściach świata; u nas 1 gatunek.

1 Rodzina. Ostajnice (Zonuridae)

Główną charakterystykę stanowi podłużny fałd skórny z każdego boku, pokryty drobnemi łuseczkami, a odgraniczający bardzo wyraźnie stronę grzbietową od brzusznej. Postać jaszczurek albo wężów.

Wszystkie mają oczy z powiekami i widoczną błonę bębenkową. 14 gatunków z Afryki zwrotnikowej.

Tab. 3 fig. 6. Zonura (Zonurus cor-dylus), nieduża jaszczurka (dł. 20 — 25 cm); łuski na ogonie ułożone obrączkowato i każda wyciągnięta w kolec; tak samo kolczasto zakończone są środkowe łuski na grzbiecie. Zamieszkuje płd. i śród. Afrykę; przebywa na skałach nawet pionowych, do których przytwierdza się tak mocno pazurkami, że prawie niesposób jej oderwać.

2 Rodzina. Padalce (Angnidae).

Różnią się od poprzednich głównie tem, że mają w skórze płytki kostne. Fałd boczny u jednych bywa, u innych nie. Powieki mają wszystkie; widoczną błonę