page0003 1

IX

autorów klasycznych, giermańskie scholastykę i namiętność do teologii. U nas od dwustu lat teologia leżała odłogiem a prawdziwy humanizm zastąpiony został pseudoklasycznym pokostem francuskim; nic dziwnego, że za zjawieniem się u nas systemu nowego, nie wiedziano co z nim począć, bo nie było tradycyi podobnych studyów. Tem się tłómaczy, że prace uczone wielkich pisarzy nie wydały pożądanych owoców; nie wątpię jednak, że zrodzą je w przyszłości, gdy atmosfera narodowa stanie się więcej filozoficzną, przez przywrócenie dawnćj naukowej tradycyi.

Aby choć w części drobnćj przyczynić się do wskrzeszenia u nas dawnych badań, zacząłem od tego, o czem dotąd u nas nie pomyślano, od His tory i filozofii. Obecne dzieło, całość w sobie skończona, doprowadza ją do śmierci Arystotelesa, tego wielkiego mędrca, z którego znajomością przerwał się w siedmnastym wieku u nas wątek rozpraw filozoficznych. Ostatnim ich przedstawicielem Sebastyan Petrycy, którego zasługi wyłożyłeś, Szanowny Kolego, dokładnie i sprawiedliwie w swoich »P i s a-rzach politycznych XVI wieku.« Powiada słynny tłumacz Arystotelesa, że wedle mędrca greckiego »Trudno jest stanowić w Rzeczypospolitey karność, jedno przez nauki, przez Philosophię, przez prawa. Pierwey nauki położył jako waźnieysze do karności uczynienia. Bo nauki poczciwe, philoso-phia miękczą ludzie, z grubich wyciosane czynią ludzkie, miłosierne, powolne. Co którzy ludzie mają, łacno praw słuchać zwykli: zaś którzy nie mają, porywają się przeciwko prawu, jako

http://rcin.org.pl