page0342

334

Serwaczyński — Serwatka

piękną i pełną uczucia; melodyje polskie oddawał z zapałem, zamaszystością i wyrazem; na nie też, jako na temata niejedne wyrobił kompozycyję. Z uczniów jego dawniejszych, najwięcej głośni sa Henryk Wieniawski i Jachimowski a z późniejszych Kozłowski.

Serwantka, sprzęt zbytkowy, który sic w mieszkaniach naszych pokazał po raz pierwszy w połowie panowania Stanisława Augusta Rzecz i nazwa francuzka. Jestto albo szafka z trzech stron oszklona, lub też pułki ujęte w gustowne podstawy i ramy, gdzie ustawiają się rozmaite zbytkowe drobiazgi i różne kosztowności, jako to: puhary, filiżanki porcelanowe, figurki, i t. p.    K. WŁ W.

Serwasser, czyli kwas azotny niedymiaey ob Azot.

Serwatka, zwana także ientycą (servm laclh), jest płynem otrzymywanym z mleka po oddzieleniu sera; jestto więc cześć mleka płynna pozbawiona sernika i części tłuszczu. Według tego zwykłemi częściami skłauowemi serwatki są: woda, cukier mleczny, nieco białka, niektóre sole (a mianowicie: sól kuchenna, tudzież mleczany i fosforany, lecz te ostatnie przy niektórych sposobach przyrządzania seru przechodzą do tego ostatniego), mniejsza lub większa ilość kwasu mlecznego walnego i ciała aromatyczne mleku właściwe. Przygotowanie serwatki polega na ścięciu mleka zebranego (uwolnionego od tłuszczu (za pomocą kwasu lub innego ciała zamieniającego cukier na kwas mleczny). Ostatnią zamianę uskutecznia podpuszczka, którą z mlekiem gotują albo pierwej robią z niej wyciąg wodny i ten do mleka dodają. Podpuszczka jest sokiem żołądkowym cielęcym, który pobudza cukier mleczny do przejścia na kwas mleczny przez co ser się ścina. Ponieważ jednak przy tern postępowaniu część sera pozostaje w serwatce w rozpuszczeniu, przeto w mleczarniach szwajcarskich, tudzież w zakładach przygotowujących serwatkę do celów lekarskich, do płynu powyższym sposobem przygotowanego dodają mleka dobrze kwaśnego i tym sposobem ser w zupełności oduzielają. Serwatka przedstawia zwykle płyn zielonawo- żółty, mniej lub więcej mętny, zapachu właściwego mleku. Działanie jej na organizm ludzki pochodzi od zawartej w niej wody, cukru i kwasu mlecznego, przez co jest on z jednej strony słabo pożywnym i chłodzącym środkiem, zdrugiej zaś pobudzającym oddzieliny, mianowicie przewodu pokarmowego i nerek a zapewne wątroby i płuc. Ilość zawartych w niej soli wpływa bez zaprzeczenia na obustronne jej działanie. Z tego już wynika, że picie codzienne serwatki, przy użyciu odpowiednich do celu pokarmów, jest bardzo stosowne w przypadkach, w których starać się należy o przeobrażenie odżywiania ciała i poprawienie przymiotów krwi powolne i łagodne. Takie przypadki zdarzają się szczególniej w tak zwanych chronicznych dyskrazyjach, a nadewszystko w chorobie najpospolitszej obecnie, to jest gruźlicy (tuberculnuis ob.), tudzi eż w niektórych chorobach chromicznych wątroby, przewodu pokarmowego, nerek, chromicznych wyrzutach skórnych, pochodzących z przyczyn wewnętrznych, tudzież w niektórych wadach serca i t. d. Używnnie serwatki w^r wielu z przytoczonych przypadków zasługuje na pierwszeństwo przed niektóremi wodami mineralnemi, w^r innych razach serwatkę pija )ą razem z wodami (jak to ma miejsce u wielu źródeł wód mineralnych i w zakładach wód sztucznych Struve’go). Ponieważ przygotowanie serwatki jest dosyć uciążliw^:e i wymaga pewnej zręczności, ponieważ nadto w gospodarstwach wieśniaczych otrzymywana serwatka w różnych czasach ma niejednakowe przymioty, przygotowywana zaś w aptekach zwykle przybiera zapach leków i przez to staje się nieprzyjemną w użyciu, przeto urządzają