page0367

359

Sforza — Sfragistyka

życie rolnicze, przekonany w uczuciu sił własnych, że jest do czegoś wyższego przeznaczony, został kondotierem (ob.) W krótkim czasie zgromadził około siebie własną i zupełnie mu oddaną bandę, i zmieniwszy kilka razy panów, wszedł w służbę króla neapolitańskiego. Już za panowania królowej Joanny II uchodził za podporę tronu. Hrabia Alberigo da fiarbiano, właściwy założyciel kondotierów włoskich, nadał mu nazwę Sforza, to jest, Przymuszający. Równie odważnemu spjpwi swojemu, Francesco Sforza, urodź. 1401, pozostawił on wraz z podległemi mu bandami, możność stania się użytecznym lub groźnym dla wszystkich krajów włoskich. Tym sposobem przyszło do tego, że Francesco, po wieloletniej służbie to w Medyjolanie, to w Wenecyi i Florencyi, został najsłynniejszym wojownikiem we Włoszech i zięciem księcia medyjolańskiego Filipa Maryi Visconti, ostatniego z tego domu, a po śmierci jego w roku 1447, chytrością i przemocą dopiął władzy nad księztwem Me-dyjolanu. Od r. 1450 do zgonu swojego w r. 1465 działał roztropnie i oględnie, starając się o umocnienie potęgi kraju i swojej rodziny.— Syn Franciszka, Galeazzo Maria Sforza, barbarzyńca i rozpustnik, w 1476 przez sprzysiężo-nych został zamordowany. Po nim nastąpił małoletni syn, Giovanni Galeazzo Sforza, którego brat ojca, hodowico il Moro wyrugował z tronu czy też prawdopodobnie otruł. Aby się utrzymać na przywłaszczonym tronie, Lodovico chytrze wywołał wyprawę Karola VIII franeuzkiego, przeciwko Neapolowi, do którego dom francuzki rościł pretensyje, ale źle się obliczył ze swojemi planami i tym sposobem sprowadził na kraj nieszczęście, a rodowi swojemu zgotował upadek. Następnie przystąpił do związku przeciw Francyi i za to w 1499 Ludwik XII wygnał go. Wprawdzie przy pomocy Szwajcarów wrócił on jeszcze w tym samym roku; ale Ludwik znowu wyciągnął w pole przeciw^rko niemu, i pozyskał dla siebie jego wojska szwajcarskie. Zdradzony przez jednego szwajcara książę, odesłany został do Francyi, gdzie 1519 umarł w więzieniu w Loches. Syn jego, Maxymilijan Sforza wprawdzie przy pomocy szwajcarów, w 1519 w^rygnał znowu francuzów z Medyjolanu, ale musiał za roczną płacę w 1515 kraj swój odstąpić królowi Franciszkowi I, zwycięzcy z pod Marignano. Gdy jednak cesarz Karol V wyparł Franciszka I z Włoch, wynagrodził brata Maxymilijanowego, Francesco Sforza księztwem w roku 1590 i tenże od r. 1591 był księciem medyjolańskim. . Francesco umarł 94 Października 1535. W r. 1540 Karol V nadał księztwo to dziedzicznem praw^rem lennem swojemu synowi, późniejszemu Filipowi II królowi Hiszpanii. Rozmaite są gałęzie domu Sforza. Od brata Francesc’a I, Alexnndra Sforza, znakomitego dowódzcy, pochodzą panowie de Pesaro, których ród wygasł w 1515; od drugiego brata Bosio Sforza, pochodzą hrabiowie de Santa-Fiora w Toskanii. Dziedzicami prastarego domu Aldobrandescłn, przez małżeństwo z rzymską rodziną Cesaiini, zostali książęta Sforza-Cesarini, dotychczas w Rzymie istniejący.

Sfragistyka, od słowa greckiego sphragis, pieczęć, tak zwiana nauka

0    pieczęciach, zajmująca się znaczeniem i wyjaśnieniem pieczęci urzędowych

1    prywatnych, szczególnie zaś starożytnych. Do jej zakresu wchodzi zarówno wskazanie użycia i wyrobienia pieczęci, jak opis materyjało i wyobrażeń jakie przedstawiają, odcisków i t. p. Pod względem naukowym jest niemniej ważną dla dyplomatyki, jak dla historyi politycznej i historyi sztuk pięknych każdego kraju. Znaczenie jej wszakże dopiero w nowszych czasach podniesione zostało i w wielu miejscach pozakładane zostały zbiory pieczęci, jużto w oryginałach, już w odciskach, z gipsu, metalu lub laku. Najznakomitszemi z dziel