page0034

32 XKN'OFONT.

zaręcza) nie tylko bogatszem, lecz i posluszniejszem, karniejszem, nawet bitniejszem ¹), a co ważniejsze i o co głównie autorowi chodzi, potrafi wszystkich Ateńczyków wyżywić groszem publicznym ²).

Z rozlicznych utopii społeczno-politycznych, z któremi spotkamy się jeszcze nieraz w ciągu dziejów filozofii, Xenofontowa naj-niemoralniejsza, bo każe obywatela karmić kosztem państwa a nie obowiązuje go do żadnej pracy. Tej ciężar przeciwnie spada na niewolników, którzy w kopalniach, warsztatach lub innych zakładach publicznych na to pracują, aby każdy Ateń-czyk miał swoje trzy obole dziennie, mógł bez troski chodzić do teatru lub do odeonu; przysłuchiwać się w portyku jakiego gimna-zyum rozprawom sofistów; podziwiać na rynku talent mówców, występujących z humanitarnemi projektami, albo też w Pireu nacieszyć się wielobarwnym tłumem cudzoziemców i setkami żagli, spieszących do portu, bo »i któż, pyta dumnie autor, nie potrzebuje miasta naszego, gdy zażywa pokoju?* ³) Rzeczywiście potrzeba nieustającego pokoju, aby kwitnąć mogło takie Eldorado, bez obudzenia zazdrości u sąsiadów, a nawet cieszyć się ich sympatyami To też pokój przedewszystkiem! Xenofont wynosi pod niebiosa jego błogie skutki, wylicza wszystkie korzyści materyalne, które on sprowadzi na Ateny⁴). Jeżeli ta zmiana uczuć słusznie zadziwia w starym żołnierzu, należy jednak przyznać, że jest logiczną, bo najmniejsza chmurka na politycznym horyzoncie, rzuciłaby popłoch w tę naiwnie dobroduszną spekulacyę, polegającą na dwóch fikcyach, że kopalnie atyckie są niewyczerpane i że wartość srebra nigdy się nie obniży. Ale nawet w pokoju mogła rzecz, na tak kruchych dźwigana podporach, runąć każdej chwili, ile razy niewolnik przypominał sobie, że jest człowiekiem. Jeżeli w naszych państwach, posiadających potężne i karne armie, bezrobocia wyrządzają olbrzymie szkody, to w zniewieściałych miastach greckich powstanie niewolników powodowało klęski nieobliczone. Prawda, że zwykły niewolnik ateński był łagodnego usposobienia i dobrem obejściem

*) ibid. §.51: xXXx xa\ £u7CŁi&e<JTtfpav xa\ £u'xxroT:^pxv xat    y£Vci&x!

[sc. ro5Xtv].

*) ibid. c. 4. §. 33: 7iaaiv    Tpo^pJjv a no xotvou Y^evE'°^^at-

^s) ibid. c. 5. §. 3.

⁴) Zob. cały rozdz. 5.

http://rcin.org.pl