page0451

Rożyński    443

rozumieć, Roman był za młody. Żółkiewski ścigał zbuntowane kozactwo. Kniazia wyprawił do Pawołoczy w 500 koni z rozkazem, żeby się tam trzymał. Stanowisko było dobre, zewsząd otoczone wodami. Sam hetman w Pykowie czekał na chorągwie, które nadciągały. Kniaź rozgniewany na łotrostwa kozaków, ścigał ich, mścił się i kilkunastu schwytanych śmiercią ukarał. Widać po wszystkiem że kniaź był kozak i że nie nowością mu była ta ciągła walka podjazdowa. Więc kozacy stojący w R.jowie wyprawili na niego Saska z oddziałem 3,000 ludzi. Wyprawa miała na celu znieść kniazia, lub przynajmniej spustoszyć jego dobra, które rozciągały się w okolicy a były nie małe. Sasko w Chwastowie wyprawił kilku z swoich na zwiady do Pawołoczy o sześć mil, ale uprzedził Saskę dzielny kniaź i bez rozkazu hetmana, bo na to me miał czasu, w nocy wyciągnął i do szczętu zniósł przednią straż Saska 300 ludzi. Sasko cofnął się do Kijowa, a kniaź w Chwastowie nie spotkawszy już wroga nłe chciał z niczem powracać, a może obawiając się o swoje dobra, poszedł najprzód do Białocerkwi, żeby tam stanąć na zimowe leże. Hetman zląkł się tej zuchwałości i lubo niewypoczął jeszcze po trudach gonitwy, lubo nie miał około siebie wszystkich sił swoich, spiesznym marszem pospieszył za kniaziem, żeby go kozactwo samą liczbą niezmogło. W drodze odbierał listy ze skargami na kniazia od przeora dominikanów kijowskich i od Sawuły, że wielu im ludzi pozabijał. Kozacy skarżyli, a knuli zdrady pod Rożyńskim, żeby go ująć. Miał kniaź ledwie tysiąc ludzi podówczas w Białocerkwi, nastąpili na niego ogromną zewsząd massą (w Kwietniu 1596). Tutaj cudów^r odwagi kniaź dokazywał. Więcej gardził nieprzyjacielem, niżeli się go strzegł, nie wiele dbał o niego i dopiero wówczas uwierzył, że idą na niego, kiedy zobaczył pod miastem półki. Najlepiejby podobno kniaź zrobił żeby się zamknął i czekał na hetmana odległego już o milę tylko. Ale duch rycerski kazał mu wystąpić na pole z Białocerkwi. Zdobył obóz kozacki w^r ciemnej nocy, lecz chmarami otoczony spiesznie słał po hetmana, który wczas przybył a zwycięztwo zaczęte pod Białącerkwią skończyło się pod Trypolem. Tu urywają się wiadomości o księciu Rożyńskim.    Jul. B.

ROŻyński (Jan Roman, książę), hetman samozwańca. Syn Kiryka czyli Cylicyjana i Eudoksyi z Kuniewskich, wnuk zaś Eustachego, namiestnika, starosty, najprzód w Kaniowie i Czerkasach, potem w Kijowie. Ojciec jego żył jeszcze r. 1595 (Suplementa do akt homissyi Archeolog, w Petersburgu, str. 155) Urodził się Roman, o ile z podań różnych wnosiJ można, r. 1575. Później w r. 1595 znajdujemy dwóch Roźyńskich we Lwowie, Cyryla, to jest pewno Kiryka i Romana, więc ojca i syna, obadwaj się zapisują na członków bractwa stauropigialnego (Zubrzycki, Zurn. Min. nar. Prośw., Maj 1849, str. 74). Lat kilka mija i nic nie wiemy o kniaziu; aż spotykamy go, kiedy w r. 1602 zaciąg czyniono na kwarcianego żołnierza, kniaź zostaje rotmistrzem (Sam. Maskiewicz, Pamiętniki, str. 3). Znajdował się w bitwie pod Guzow^rem, stawając za królem. Przetrwał jeszcze blizko dw^óch ćwierci u kwarcianych, lecz kiedy się wojsko z pod Zawichostu, jedni na leże, drudzy do Wołoch ruszać poczęli, kniaź Roman zaciągnął sobie tysiąc koni i prosto „udał się do ca-rzyka, który był w Orle na granicy oczekując na naszych.’ Było to w owej chwili, kiedy drugi samozwaniec myślał wystąpić (Maskiewicz, str. 10—18). Od pierwszego wstąpienia w służbę Dymitra, pomiarkował Rożyński, że może grać historyczną role. Werbow^rał coraz liczniejszych ochotników i oddział za oddziałem słał do Dymitra, sam wreszcie przyciągnął z now^remi tłumami. Narzucał się swojemu carzykowi, wszystko u niego w radzie znaczył, a raczej na