page0473

WYRAZ IDEA. 471

żają sobie, jako rodzaj dualizmu czyli podział wszystkiego, co do naszego umysłu wchodzi, na dwie kategorye, na rzeczy podpadające pod zmysły i na takie, które tylko myśleniu są przystępne. W Fedrosie, Biesiadzie, Fedonie poznaliśmy te dwa światy, jeden doczesny, zmienny, wywołujący coraz inne wrażenia w cielesności naszej i jej przyrządach; drugi wieczysty, zawsze ten sam, wyższy nad czas i przestrzeń i nad warunki ułomne jednostkowych kształtów. Tutaj powstające, pozorne byty, osobniki chwilowe, pełne złudzeń — tam jestestwa trwałe, rzeczywiste, ogólnie prawdziwe; tu fenomeny — tam idee. Nawet większość uczonych przyjmuje ten dualizm, ale w szczegółach każdy pojmuje go inaczej, zwłaszcza stosunek wzajemny obu światów i to, co tutaj najwięcej nas obchodzi, prawdziwe znaczenie idei Nie mogąc zapuszczać się w ciemny labirynt sporów bez końca, tern gwałtowniejszych, im mniej chwytny jest przedmiot, o który się toczą, wyłożę teorye idei według słów autora, z unikaniem nowożytnych dodatków, a będę tylko korzystał z uwag krytycznych Arystotelesa, który najlepiej znał 1 rozumiał swego nauczyciela. Ku wygodzie czytelników rozłożyłem zawiłą sprawę na szereg pytań i odpowiedzi.

1° Co znaczą wyrazy sl^oę, i fi i a ? »Przy wykliśmy, czytamy w Rzeczypospolitej, zawsze jedną stanowić ideę (si^o;) dla wielu jednostek, którym nadajemy tę samą nazwę* ¹). Podobnież w Fedrosie: »rzeczą człowieka jest pojmować to co się mówi, sposobem idei (xxt eutaę), ta zaś jest zbieraniem wielu wrażeń w jedno, za pomocą rozumowania* ²). Nieco dalej myśl ta sama tak wyrażona: » zbierać i sprowadzać do jednej idei (się uiav uUxv) wiele rzeczy tu i ówdzie rozrzuconych* ³). Wszystkie trzy miejsca opisują te samą czynność umysłową, której owoc raz si^oę, drugi raz i^śa nazwany. Odpowiada on zupełnie naszemu »pojęciu c, jeżeli uwzględniamy tylko jego stronę logiczna, Tak też rozumiał Platona Arystoteles: »Sokrates ani pojęć ogólnych (t« '/.adóloo) ani definicyi nie uważał za rzeczy istniejące oddzielnie (yoipurra); ci zaś (t. j. Platon i jego uczniowie) zrobili z nich coś oddzielnego (e^tópwav) i tego rodzaju jestestwa przezwali ideami ($śzę)« ⁴) Znaczy to, że pojęciom

^ł)    R e s p. X    p.    596    a.

*)    P h a e d r.    p.    249    b.    *

³)    1* h a e d r.    p.    265    d.

⁴)    Arist. M e t    a p h. XIII. 4 p. 1078 b.

http://rcin.org.pl