page0589

Rycerska kopa — Rycerskie zakony    581

w czasie obrzędów wesela, jeszcze się pamięć owej rycerskiej kopy u ludu utrzymała.    K. W£ W.

Rycerski stan, Rycerskie koło, w Polsce, ob. Szlachta.

Rycerskie zakony. Krucyaty czyli wojny krzyżowe, rozwinąwszy rycerstwo świeckie, wydały rycerstwo zakonne, które wielkiego nabyło wpływu w Wiekach Średnich. Krzyżownik idący do Ziemi Świętej, był zarazem rycerzem i pielgrzymem, chciał zdobyć kolebkę Zbawiciela i pomodlić się nad jego grobem. Zakony rycerskie zrodzone w skutku wojen krzyżowych miały przeto podwójną naturę; były to zakony, o ile ich członkowie wykonywali śluby ubóstwa, czystości i posłuszeństwa, jako mnisi; byli to rycerze, o ile ślubowali walczyć przeciw niewiernym i dawać opiekę pielgrzymom. Tak więc po raz pierwszy zespoliły się z sobą monachizin i rycerstwo w zobopolnym celu. Wszelako troskliwość o p elgrzymów wkładała inne jeszcze obowiązki na nowych rycerzy, obowiązanych opatrywać chorych pielgrzymów i udzielać im gościnności. Jak wojny krzyżowe uczyniły z rycerzy wszystkich narodów chrześcijańskich prawdziwe ciało jedno zjednoczone; podobnież duch rycerstwa, ktorego dotąd waleczność tylko była celem, a które dla tego pochylało się nieco do gwałtów i swawoli, otrzymało, zaparciem się i posłuszeństwem które odznaczają rycerskie zakony, kierunek szlachetniejszy i wznioślejszy, Zakony rycerskie stały się wzorem rycerstwa świeckiego. W skutku w^rojen krzyżowych powstały następujące rycerskie zakony: 1) Kawaler w Świętego Jana, czyli późniejszy Maltański, założony r. 1113 przez Gerarda z Prowancyi, zakon czysto szpitalny pierwotnie od r. 1048, zatwierdzony przez Paschalisa II, papieża r. 1118; 2) Zakon Templaryjuszów (ob.) założony r. 1119, przez Hugona Paiens, zatwierdzony r. 1128. Te dwa zakony otrzymały zaraz z początku, poświęceniem się, prostotą obyczajów i bohaterstw em swoich członków-, wziętość powszechną i nabyły wkrótce darowiznami i przywilejami ogromne posiadłości, które zjednały im niemałą potęgę na Zachodzie i Wschodzie. Podcz«s trzeciej krucyaty nastał zakun Teutoński czyli Krzyżaków (ob.), także wylęgły ze szpitalnego (od r. 1128), wyniesiony r. 1190 na zakon rycerski, pod opieką Najświętszej Panny i zwierzchnictwem pierwszego wielkiego mistrza Walpota z Bassen. Wkrótce te zakony, zrodzone na Wschodzie, z powodu niepospolitej swej użyteczności były naśladawane na Zachodzie i dały pochop do nowych fundacyj. W r. 1120, Alfons I król Arragonii i Nawarry założył 4 zakony ry-cerzów Grobu Świętego, dla obrony granic jego królestwa od Maurów. Ten zakon był wcielony do świętego Jana, którego wielki mistrz nazywał się Magister ordinis Sancti Sepulcri Domini. Zaraz w drugiej połowie XII wieku powstały w Hiszpanii: zakon 5) reFgijno-rycerski Alcantara, r. 1156, który wprzód nazywał się Santa Julia der Bcreyro, a wziął nazwisko Miasdara, dopiero r. 1219; 6) zakon Calatraca r. 1158; 7) zakon świętego Jakoba z Compostelli, r. 1160, potem nastały w Portugalii: 8) zakon Aois r. 1162; 9) zakon Chrystusa r. 1319, w skutku zniesienia Templaryjuszów. Wojna przeciw niewiernym wzbudziła w Portugalii, podobnie jak na Wschodzie, te rozmaite ryeerśkie zakony; 10) w^r r. 1202 gorliwość o nawrócenie pogan i zachowanie wiary chrześcijańskiej pomiędzy Inflantczykami dały powód do zakonu Kawalerów Mieczowych, który r. 1237, połączył się z zakonem krzyżaków. Te wszystkie zakony zjedoczone z hijerarchiją kościelną, stanowiły zrazu silny opór przeciw roszczeniom zbytecznym władzy świeckiej, której zazdrość obudziła się zawcześnie; w^r tymże czasie były najważniejszą podporą potęgi chrześcijańskiej na Wschodzie, dopóki zazdrość wzajemna i nie-