page0553

545

Baska metropolija nieunicka

Tobie sobie stronników. W lat kilka zdwoiła się, a nawet potroiła liczba jego podwładnych. Najwięcej ich było około Słucha i na Ukrainie. Dwie gruppy odcięte od siebie, dwie wyspy na morzu unii. Kiedyś na Ukrainie prace missv-jonarskie bazylijanów i apostolskie biskupa chełmskiego Ryłły rozwinęły uniję, zaniosły ją do ostatnich krańców ziemi, w samej koLszczyznie zginęło kilku-dziesiąt księży, lecz teraz po rzezi humańskiej, po koliszczyznie, zrodziła się reakcyja, a władzę duchowną obejmował najprzód Grzegorz Lincewski władyka perejesłewski nad Dnieprem, później Sadkowski. Po rzezi wiele kraju spustoszało, do opuszczonych cerkwi Sadkowski posyłał swoich kapłanów. Takim sposobem liczba pod jego zarządem cerkwi nieunickich w^r Polsce podnosi się wkrótce z 97 na 300. Relacyja oskarżonych o bunty zdana sejmowi wielkiemu przez osobną wyznaczoną do tego deputacyję wiele ciekawych szczegółów obejmuje W r. 1785 d. 27 Marca v. s. ukaz synodalny podniósł w Polsce na korzyść Sadkowskiego biskupstwo. Nazwany perejesławskim i borys-polskim, został niedługo koadyjutorem metropolii kijowskiej. Dotąd podlegał Koniskiemu, już podów^rczas arcybiskupowi w Mohilevvie,lecz ten stosunek czysto prywatny, zmieniono teraz w urzędowy i Sadkowski w hijerarchii poddany był pod zarzad metropolity najbliższego Polsce, dawniej nawet polskiego. Kiedy w^r r. 1787, złozył przysięgę wierności królowi Stanisławowi, tem się uprawniło jego stanowisko w Rzeczypospolitej. Sejm wielki, który wszystko poruszył i wszystko naprawił, rzeczywista konstytuanta Polski, zwrócił uwagę i na ten Kościół nieumcki w Rzeczypospolitej. Wyszła z druku książeczka: Zdanie obywatela ukazujące istotną Rzeczypospolitej polskiej potrzebę usta-nowienia w jej państwie hijerarchii polskiej grecko nieunickiego Kościoła (Jo-cher, Obraz III, n. 9,509, sfr„ 561). Była na ten cel wyznaczona przez konstytucyję sejmową osobna kongregacyja dyzunicka w Pińsku, złożona z wyznawców, świeckich i duchownych. Prezesem kongregacyi mianowany Michał Kochanowski, poseł sandomirski, jeden z najzacniejszych obywateli (później senator wojewoda królestwa kongressowego). Zebrała się w przepisanym terminie na dzień 15 Czerwca 179t r w Pińsku. Rzeczpospolita chciała, żeby nieunici sami poradzili sobie, sprawy swuije rozważyli, ułożyli i potem do zatwierdzenia podali sejmowi. Kochanowski był tylko rządu reprezentantem w tej okohczności. Zebrało się stu głosujących, przyjechało dwóch posłów': Paweł Grabowski i Skirmunt, i dw< ch biskupów unii. Dni piętnaście trwały przedwstępne obrady, publiczne zaś otwarcie kongregacyi odbyło się 1 Lipca. Było to świeżo po uchwaleniu ustawy. Narady szły zgodnie, uchwały zapadały jednomyślnie, zapał przez świeże wypadki do najwyższego stopnia podniesiony. Ustanowiono hierarchiję wcale nową, bo starej nie było, opisano rząd cerkwi, konsystorze, wybrano kandydatów' na biskupstwa i do konsystorzy. Same rzeczywiste obrady niedługo trwały, bo odbyło się wszystko na przygoto wąwozem zebraniu. Otwarte 1 Lipca, zamknięte były 3 Lipa. Projekta w^r Pińsku ułożone przyszły pod narady sejmowe w Styczniu 1791? r. Wtedy ułożono sprawcy pomniejsze, ale sama sprawa urządzenia hierarchii przyszła na stół w Maju i zajmowała z kolei prawie wszystkie posiedzenia sejmowe od 8 do 21 Maja. Wtedy to na dniu 21 Maja stanęła konstytucyja pod tytułem: „Urządzenie stałej hierarchii cerkiewnej obrządku greko-orjentalnego nieunickiego w państwach Rzeczypospolitej polskiej.” Jest pod tym tytułem i broszura o stronnicach 51, drukowana w Warszawie, obeunująca w sobie sam text konstytucji. Jest artykułów 11, artykuły dzielą się ne paragrafy, text konstytucyi obszerny i szczegółowj'. Przeszły wszystkie wnioski kon-* encyklopedyja tom xxii    35