page0626

618

Rytm — Rytuał

regów rytmicznych, pozur metryczności przybierających. Inaczej Tzecz się ma z mową wiązaną (wierszem), w naturze której, leży już potrzeba powtarzania tegoż samego rytmu przez kilka i więcej peryjodów metrycznych, jak w muzyce przeprowadzenie melodyi lub figury melodyjnej przez wiele taktów. W taki sposób, gdy stopy, niby kroki taktowe, w jedną rytmiczną połączone będą całość, powstaje wiersz (ob.), uidelizowany niejako rytm języka przedstawiający. Dodać tu wypada, że można wiersz takowy rozłożyć na części czyli rozczłonkować, biorąc z osobna każdą stopę, lub po dwie i trzy stóp razem. Pierwszy z tych rozkładów daje Monopodyję, drugi Dipodyję, trzeci Trypodyję. Itak, starożytni mierzyli np. Anapest dipodycznie, gdy nowsi poeci mierzą go zwykle monopodycznie. W metryczności wiersza, charakter stóp pojedynczych stapia się w jedno wrażenie ogólne, które tam nawet widne być powinno, gdzie niejednostajne takty w kolejnym swym przebiegu, odmianę uczucia wygłaszają (ob. Średniówka). Nowsze badania nader głęboko już wniknęły w rytmu istotę. Starożytni metrycy, jak np. grek Hefestyjon, i grammatycy łacińscy Maryjus Wiktorynus, Dyjomedes, Pryscyjan i t. d. błądzili o tyle, że przy określeniu rytmów i wierszy baczyli jedynie na zestawienie ze sobą zgłosek, nie dopatrując zawartych w nicn momentów (stóp) rytmicznych. Wychodzili oni z zasady, że biorąc krótkość za jednostkę czasu (mora), otrzymuje się długość przez połączenie z sobą dwóch takich jednostek czyli mor, przez co wprawdzie oznaczyli stosunek ich jakości, ale na ilość żadnej nie zw^rrócili uwagi. W taki sposób, równie dobrze odpowiadają sobie pod względem jakości Spondeus ze Spondeusem, jak i Daktylus ze Spondeusem; każdy jednak poczuje, że wierszowi deklamowanemu jedynie wedle prawideł jakości Sponde-jów^r i Daktylów, zbywać musi na jednomierności, to jest na takcie (ob. Taki). Na drodze też tej, po jakiej kroczyli starożytni, nie podobna było odszukać stosunku czyli rozmiaru taktowego w wierszach Greków" i Rzymian; sam nawet Gottfr. Hermann (ob.), który węgielny niejako położył kamień naukowego roztrząsania starożytnej metryczności, nic takiego wynaleść w niej nie zdołał, co-by taktowi naszemu odpowiadało. Kwestyja zatem, czy bez bytności taktu, możebną była deklamacyja oratorska, została nierozstrzygniętą, dopóki J H. Voss i J. A. Apeli nie zwrócili uwagi na tę okoliczność, że długość ich stóp nie zawsze z dwóch składa się krótkości (mor) ale czasami zawiera ich i po trzy, a naw^ret i niedoskonałe; krótkość zaś sama, oprócz zwykłej jaką przedstawia jednostki, napotyka się także i w postaciach połowicznych. Apel szczególniej usiłował przekonać o konieczności istnienia taktu u starożytnych; przecież dowody i wnioski jego wielorakiemu uległy zaprzeczeniu, (ob. Metry-CznoŚĆ). O rytmiczności języka polskiego pisali Królikowski, Elsner, Łysz-kowski, Jenike i inni.    0. K.

RytOWDictWO, ob. Śztycharstwo.

Rytrata, z włoskiego, obraz, portret, wizerunek, popiersie. Wyrazu tego w tern znaczeniu używali jeszcze Naruszewicz i Kniaźn.n.

Rytro, wieś w Galicyi, obwodzie Sądeckim, 2 mile od Nowego Sącza położona, z ruinami starożytnego grodu na skalistym brzegu Popradu, w którego zwaliskach, podług podania ludu, wielkie skarby zagrzebane być mają.

Rytuał, jestto księga obejmująca normę uazielania czyli administrowania Sakramentów i wykonywania wielu innych czynności Kościelnego, porządku, jaki zachowywać należy przy processyjach, pogrzebach, i t. d. Rytuał rzymski był wydany z rozkazu Pawła V papieża r. 1614; „ego przepisy obowiązują Kościół powszechny; nie należy używać innych formuł poświęceń, błogosławieństw