page0637

630

Słowianie

szej wzmianki o nich w pisarzach greckich i rzymskich, którzy innemi zupełnie ludami, od Herodota począwszy aź do Ptolemeusza, całą północ zapełniają. Z tego wnoszą, że Słowianie ruszeni pochodem Hunnów z swych pierwotnych siedłisk w Azyi i parci dalej ku zachodowi zajmowali opuszczone po Germanach i innych narodach ziemie, co współcześnie z najściem Hunnów się poczęło, a trwało prawie do VII wieku. Zdanie to pozornie wiele prawdopodobieństwa w sobie mieszczące, najwięcej miało stronników między badaczami niemieckimi, lecz nie brakło ich i między słowiańskimi uczonymi, bo przecież Dobrow-ski Czech i Naruszewicz toż samo utrzymywali. Przeciwko takiemu twierdzeniu, powtarzanemu do najnowszych nieledwie czasów, wystąpiło wielu uczonych i głębokich badaczy dziejów europejskiej starożytności, którzy wnikając bystrym umysłem we wszelkie prawa historycznego rozwoju naroaów, niepodobieństwem uznali, aby szczep podobnie słowiańskiemu liczny i na tak obszernej przestrzeni już w VI wieku rozsiadły, mógł ni z tego ni z owego od razu z Azyi do Europy, czy to dobrowolnie czy uciekając przed naciskiem hord rozbójniczych się przesiedlić, a przecież żadnego prawie wstrząśnienia i zamięszania m.ędzy ludnościami miejscowemi i sąsiedniemi nie sprawie, ale niby ukradkiem pomiędzy ludy wojenne się przemknąć. Zważywszy zatem niemożliwość takiego przesiedlenia we wspomnionej dobie, zaczęliprzebadywac najtroskliwiej wszelkie podania i wiadomości, które czas w sw^rym biegu oszczędził, dla wyśledzenia zgodniejszych ze zdrowym rozsądkiem pierwotnych dziejów słowiańskich. Lecz chociaż w tern się zgadzają, że Słowianie do najdawniejszych mieszkańców'Europy należą, różnią się jednakowoż wielce w swych wywodach. Jedni bowiem wyprowadzają ich od dawnych Scytów, drudzy od Sarmatów, inni od Illirów, Traków, Getów i Haków, inni od Budynów i Neurów lub od Wandalów, inni nakoniec twierdzą, że Słowianie nie pochodząc od żadnego ze wspomnionych szczepów i naroóuw, żyli od najdawniejszych wieków między Wisłą a Dnieprem i około Karpat aż po Dunaj, częścią w niezaw isłości narodowej, częścią pod panowaniem wojowniczych hord, które spokojne ich granice najechawszy, sobie podbiły i między nimi dłużej lub krócej przesiadywały. Każdy z tych badaczów przytaczał na poparcie swych twierdzeń liczne miejsca z różnoczesnych pisarzy, czem się właściwie to dowodzi, że nie masz narodu na świecie, któregoby od jakiego starożytnego szczepu w prostej linii wywieść nie można było. Każdy wywód taki da się przytoczeniami z kłassyków poprzeć, byle trochę naciągnąć znaczenie wyrazów, poprawić pisownię wyrzuceniem lub wsu-nieniem jakiej głoski, byłe podsunąć myśl swoje dawnemu pisarzowi i podług' własnych pomysłów go wyłożyć, byle w końcu wyjąć jakie zdanie mające znaczenie w związku jedynie z poprzedniemi i następnemi i postawić je samotnie, wypuściwszy rozważnie co je poprzedziło lub co następuje. Ponieważ tak sobie w wielkiej części poczynano, dziwić się nie można, że powstało mnóstwo zdań różnorodnych co do pierwszych początków szczepu słowiańskiego i że nie masz prawie ludu w starożytności znanego, z którymby Słowian niespowinowacono. Grecy, którzy zasileni osadnikami z różnych już ucywilizowanych stron świata, najwcześniej w Europie do wysokiego stopnia oświaty, ukształcenia, nauk i przemysłu, prześcigając nawet mistrzów swoich, się wznieśli, żywi z przyrody i ruchomi, zaludniwszy swój półwysep i liczne wyspy archipelagu, zaczęli wysyłać osady swe najprzód na wybrzeża zachodniej Azyi mniejszej, a gdy te już zajęte były, udawali się ich osadnicy częścią w skutek niezgod i wojen domowych, częścią może z przeludnienia, najpewniej zaś dla zysku i zawiązywa-