page0663

655

Słowianie

tęźniał juz książę morawski. Udawał on wprawdzie uległość względem niemieckiego króla, lecz nie zaniedbał żadnej okoliczności, która zupełną niepodległość dać mu mogła. Ludwik zaczął się niebawem lękać swego niby lennika; aby go zgnieść tern łatwiej chwycił się zwykłego środka wywołania skarg poddanych na niego, o co niebardzo trudno było, gdy dość się znalazło nierozważnych, którzy nie pojmując wielkiej myśli Mojmira i zamiarów^r jego usarno-wolnienia na przyszłość narodu od panowania obcych, szukali u nich pomocy przeciw chwilowemu uciskowi. Mając dogodny pozór przybył (846 roku) król niemiecki z potężnem w^rojskiem do Morawii, usunął niebezpiecznego sobie księcia i wyniósł na księztwo krewnego jego Raścisława czyli Rastyca. Co się stało później z Mojmi/em, nie wiadomo, gdyż w ogóle całą tę wyprawę i właściwy cel jej zbyt niedokładnie współcześni podali. Trudno pojąć po co w powrocie Ludwik do Czech wkroczył, jeżeli nie przypuścimy, że się tam Mojtnir ze stronnictwem swem schronił. Lecz jakikolwiek był cel Ludwika, nie powiódł się bynajmniej, bo Czesi rozgromili zastępy Niemców, a sam król ledwie zdołał ujść niewoli. Następna kilkoletnia wojna z Czechami nie przyniosła Ludwikowi ani zaszczytu ani korzyści, a po nowej wielkiej klęsce Niemców 849 roku zakończono ją pokojem. Szczęście Czechów upoiło i innych Słowian nadzieją zrzucenia jarzma zawisłości. Tak powstali Serbowie, lecz okropne pustoszenie ich kraju ponawiane kilkakrotnie w czasie przedżniwnym zmusiło ich w końcu do uległości. Oprócz tych w^rojen trapiły Niemców napady Normanów, głód i powietrze. Korzystał z tego wszystkiego nowy książę morawski Raseisław, który od piewszej chwili wyniesienia swego w ślady poprzednika wstępując, przemyśliwał o środkach uwolnienia się od wszelkiej zawisłości. Nie zaniedbał nic, co tylko możność do osiągniei.ia celu tego nastręczało, co mu posłużyć mogło. Utwierdziwszy się na tronie oglądał się za sprzymierzeńcami, wszedł w związki bliższe z sąsiednimi Bułgarami i zawiązał stosunki przyjazne z Carogrodem. Obudziła się podejrzliwość Ludwika, który chcąc w zarodzie zamiary Raścisława zniszczyć, przedsięwziął wyprawę do Morawii r. 855. Nie poszczęściła się mu bynajmniej, bo choć opustoszył kraj otwarty, nie ważył się przecież dobywać twierdz, w których się Morawianie zamknęli, a w odwrocie ścigany, znaczny poniósł uszczerbek w wojsku. Niepomyślność ta i niemożność Ludwika użycia silniejszych środków przeciw Raścisławowi pomnożyły potęgę i znaczenie tegoż. Odtąd nietylko ścigani i prześladowani Słowianie uciekali się do niego, nie tylko wysocy dostojnicy królewscy popadłszy w niełaskę u niego schronienia szukali, lecz nawet własny syn Ludwika Karloman, książę Karyntyi, wszedł z nim w związki (861—863 roku), gdy się lękał skutków gniewu ojcowskiego, co później także i mrodszy brat tegoż Ludwik (865 roku) uczynił. Tak szczęśliwy zbieg okoliczności torował Raścisławowi drogę do urzeczywistnienia wielkich zamiarów swoich, co tern łatwiejszem być mogło, gdy sprzyjający Niemcom Pri -winna zginął (861 roku), a syn jego Kocieł, usposobień ojcowskich nie dzielił. Mojmir był chrześcijaninem, był nim i Raścisław; lecz większość narodu tak dla braku dostatecznej ilości nauczycieli jak pewnie i dla tego że jej nie wykładano w zrozumiałym języku zasad nowej wiary, łączyła do dawnych wyobrażeń pogańskich, a może, co najprawdopodobniejsze, nie chciała od okrutnych zwycięźców Niemców przyj nować nauki Zbawiciela, tchnącej pokojem, słodyczą i łagodnością. Te więc powody, oraz chęć wyswobodzenia siebie i narodu nawet w duchownym względzie z pod zwierzchnictwa i zależności Zachodu, skłoniły Raścisława, że zażądał z Carogrodu nauczycieli dla ludu swe--