108
Wybacz mi, Antosiu, ten długi ustęp. Jest on wprawdzie całkiem odrębny od Pizy, o której ci mówić poczęłam. Lecz ten nieco ogólniejszy rzut oka, okaże ci najprzód jeden z charakterystycznych rysów, z tych głównych cech, najbardziej różniących płomienisty zaalpejski półwysep od mglistój Europy naszój; powtóre, poniekąd usprawiedliwi może mą oziębłość na te bogate świątynie, na wszystkie słynne ich obrzędy, dla wielu główny we Włoszech stanowiące powab.
Czuje, lękam sie, iż to do reszty wyziębi, już i tak zbyt, zda mi sie, zimne, zbyt suche opisy; że mi to wielu, twoję może nawet, ściągnie naganę.
Ale cóż robić! Ja mego wrażenia nastroić, ugiąć, dla jakinhbądź względów, bym nie potrafiła; a kłamać je przed sobą, zmyślać dla innych?.... dla ciebie!.... byłoby mi zupełnćm niepodobieństwem.
W katedrze pizańskiej, obejrzawszy sróbrne ołtarza stopnie i inne ciekawości, gdym wzniosła na złocisty sufit oczy, gdym ujrzała wpośród piego zawieszony i nieco ruszający sie świecznik, rozwinęła mi sie raptownie w pamięci historya jego, zapomniana szczęściem, czy nieznana Cyceronowi memu.
Świecznik ten jest poniekąd Newtona jabłkiem. Jak Newton w spadnięciu jabłka odgadł prawa attrakcyi, tak Galileusz, spostrzegłszy ruch świecznika katedry pizańskićj, domyślił sie ruchu czasu i światów.
Wiadomo ci, iż Galileusz zrodził sie w Pizie. Z niebogatych rodziców, próbował do lat ^0 rozmaitych w sobie zdolności. Chciał być lekarzem, muzykiem, malarzem — wszystkiego się uczył, prócz matematyki, której mu póznićj najbardziej potrzeba było. Nic mu sie nie wiodło, sam nie wiedział, czego sie jąć ostatecznie: gdy, spojrzawszy przypadkiem na katedralny świecznik, metodyczny ruch jego objawił mu raptownie rodzaj gieniuszu, jakim go tak szczodrze obdarzyło niebo.
Z tego tak małego poczęcia, ze znanych w nieznane przechodząc twierdzenia, mądry ten człowiek całe swe ułożył systema. Galileusz oskarżony o szerzenie heretyckich nauk, zagrożony wiezieniem a potćm haniebną śmiercią, gdy mu podano za sposób ratunku odwołanie swych dowodzeń, uznanie ich za fałszywe, po