128
Lecz na to, żeby tam nie być jak na niemicckićm kazaniu, weź, Antosiu, Delecluza co do historyi {*); Schlegla (2), Slendhala (3), co do kunsztownej strony; dla literatury i poezji Sismondego odczytaj (4), a wtenczas każda z tych historycznych twarzy stanie się twą dawną znajomością; wyraz jćj odpowić lub zawiedzie twe oczekiwanie, lecz nie będzie ci obojętną rzeczą. Nauczysz się mniej więcój (mówię mnićj więcój, bo to od usposobienia umysłowego zależy, a twego z tój strony nie znam) poznawać i oceniać obrazy, czuć wartość posągów; a literaturę porównawszy z dziejami,i wskutek tego pojąwszy ducha czasu, nauczysz się odgadywać, przenikać myśl artysty — rzecz nieodzowna do właściwego ocenienia dzieła.
Radzę ci te wyż wzmiankowane dzieła, bo z obszernych woluminów, jakie mi dla gruntowniejszego poznania Włoch odczytać, wypadło, te zdały mi się, obok jasności, najtreściwszemu Gdy jednak nie wiem jak będzie długi twój we Florencyi pobyt, i czy ci zostawi i na te ośm tomów czasu, spróbuję ci tu rzucić szkic tych wielkich obrazów. Ten, lubo nader słaby, lubo nie zdoła zastąpić, przygotuje cię przynajmniój do szerszej w tój mierze nauki, lub dawną w pamięci odświeży; gdyż, jak mi się zdaje, wstąpiwszy na włoską ziemię, za nieodzowną ją uznasz.
Dzieje Florencyi Wzięte od czasów, gdy właściwego sobie zaczynają nabierać charakteru i, wpośród Włoch podziału, osobną stanowić całość, niezbyt daleko sięgają. Lecz tóm samćm, że są bliżój nas, dokładniój są znane i bardziój zajmujące, nie dadzą się, w największśm nawet skróceniu, tak jak pizańskie w kilku opo-wiedzióć słowach.
Piza, Genua, Wenecya, szeroki już mają rozgłos, a o Florencyi jeszcze nie słychać. Tamtych chorągwie, między stu innemi chorągwiami powiewają dumnie, a Florencya, zbyt jeszcze na te zuchwałe wyprawy słaba, zazdrości tylko swych starszych sióstr potęgi. Raz tylko w oblężeniu Damietty, w 1213 r., o Florentczykach słyszymy. Zato z początkiem XV wieku, Piza ugina przed Florencyą
(’) Florence et ses vicissitudes, p Delecluse. 3 Vol.
(2) Leęons sur 1’histoire eL la theorie des beaux arts, p. Schłegel. 1 Vol.
(3) Histoire de la peinture en Italie. 2 Vol.
(4) De la litterature du midi de l Europe, p. Siraonde de Sismondi. 2 Vol.