page0039

29

pełnie innego puntu widzenia. Psychologja wszak ma prawo wtrącić tu swoje słówko, tak jak o wartości każdej teoryi naukowej, skoro zna ona istotę potrzeb umysłowych, których te teorye są wyrazem i które one zaspokoić mają. Nie dość zwrócono na to uwagę: psychologia nie daje się zamknąć jak fizyka lub socjologia w rozumowej klassyfikacyi wiedzy ludzkiej, bo ona ma przywilej jedyny, prawo kontroli nad innemi naukami. Zobaczymy też, że psychologiczny rozbiór teoryi mechanicznych dalej sięga niż roztrząsania matematyków.

Z chwilą, gdy poznanie nasze nie może przekraczać wrażenia, przypomnijmy naprzód, jakież znaczenie dać można objaśnianiu istoty materyi? Może to tylko być kuglarstwem, symbolizmem, wygodną zasadą klasyfikacyi dla połączenia w jednej syntezie różnych własności rzeczy. Postępowanie to miałoby mniej więcej taką wartość teoretyczną jak mnemotechnika, która podstawiając litery zamiast liczb, ułatwia nam ich zapamiętanie. Nie znaczy to, że liczby są w gruncie rzeczy literami, ale jest to zamiana umówiona dająca korzyść praktyczną. Czem jest mnemotechnika dla pamięci, tern byłaby teorya mechaniczna dla naszej potrzeby ujednostajnienia.

Na nieszczęście tak nie jest; nasza obrona mechaników jest illuzyjna. Nie można mylić się co do ich ambicyi.

Mimo ostrożności jednych i dwuznacznego zasłaniania się drugich, dali oni opisy absolutne a nie względne. Biorąc swoje koncepcye dosłownie, są

http://rcin.org.pl