page0776

768

Sabaudya

teiny, jak zwykle górale. Pomimo pilnej pracy około ziemi, nie dostarcza im ona dość chleba. Z tego powodu tłumami opuszczają swe góry, szukając zarobku w^r sąsiednich państwach, mianowicie tez we Francyi, gdzie trudnią się kominiarstwem i czyszczeniem obówia; skoro jednak uzbierają zapas pieniędzy wracają w góry rodzinne. Za rządów Piemonckich, Sabaudya dzieliła się na siedm prowincyj: Chambery, górnej Sabaudyi, Maurienne, Tarentaise, Annecy, Faucigny i Chablais, w Tcońcu zaś utworzono dwa zarządy; Chambery i Annecy, biorące nazwę od swych miast głównych. Sabaudya w odległej starożytności złączona z Gallią na lat 122 przed Chr. przeszła pod panowanie Rzymian, w r. 407 ery. Chr. dostała się Burgundyi. Kiedy państwo to w r. 534 upadło, frantowie ją zajęli w r. 879 stanowiła część państwa Arelateńskiego; wr. 1038 władali tu Niemcy. Zarządzali Sabaudyą margrafowie, wazale cesarstwa, a najpotężniejszymi z nich byli margrafowie Suzy, później zaś hrabiowie z Maurienne. W owym to czasie miał żyć tu Humbert zmarły r. 1048, pierworo-dzic domu Sabaudzkiego, on. to otrzymał lennością państwa Chablais i Wallis. Hr. Amadeusz I zmarły r. 1072 otrzymał za żoną Suzę, Aostę i Turyn. Henryk IV w 1111 podniósł posiadłości Amadeusza do godności hrabstwa cesarstwa, które odtąd przybrało nazwę Sabaudyi. Hr. Tomasz I zakupił miasto Chambery i Waltelinę i otrzymał prócz tego kilka lenności. Amadeusza III mianował cesarz Fryderyk II księciem Aosty i Chabhiis. Synowie Tomasza II hr. Piemontu, Tomasz i Amadeusz IV, utworzyli wr. 1279 dwie linije: Piemontu i Sabaudyi. Pierwszy został podniesiony do godności księztwa; ród ten wygasł w r. 1418, a Piemont odziedziczyli książęta Sabaudzcy. Założyciel tej linii Amadeusz IV był księciem i namiestnikiem cesarskim we Włoszech. Ks. Aymon zmarły 1343, miał nadzieję odziedziczyć po żonie Montferrat. Amadeusz VI zmarł r. 1391 podbił Nizzę i Ventimiglię; syn jego Amadeusz VII zakupił hr. Genewskie, otrzymał kilka lenności; w r. 1434 złożywszy godność książęcą, miał od 1439—49 władać Kościołem pod nazwiskiem Felixa V, umarł zaś jako kardynał w r. 1451. Syn jego i nastąpca Ludwik, zmarły r. 1465, zaślubił Annę Lusignan, córkę Jana II króla Cypru. Po nim panował Amadeusz VIII, zmarły r. 1472 Brat jego Ludwik, zaślubił Karolinę królowe Cypru, trzeci zaś brat Filibert, stanąwszy na czele zbuntowanej szlachty Piemonckiej, niemało kłopotów przysporzył bratu, dopóki niedostał się do niewoli. Po Amadeuszu VIII rządzili jego synowie Filibert, zmarły r. 1482 i Karol I zmarł roku 1489, który z powodu że go Karolina sukcesorem swein mianowała, przyjął tytuł króla Cypru oraz i Jerozolimy z przyczyny, iż rodzina Luzynianów miała pretensye do tronu jerozolimskiego. Syn jego Karol II zmarły nieletnio w r. 1496, po nim panował syn uwięzionego Filiberta, także Filibert II, zmarły r. 1504. Karol III następca jego r. 1533 zmarły, wmieszawszy się w wojnę pomiędzy Karolem V a Franciszkiem I i wspierając ostatniego, utracił Genewę i Wallis, które udały się pod opiekię Szwajcaryi. Waltelina zagarnięta przez Bern, a nakoniec dwaj monarchowie toczący wojnę, układem r. 1538, podzielili się resztą posiadłości Sabaudzkich. Książę Filibert Emanuel hetmaniąc wojskom Karola V tak się odznaczył, iż z łaski . cesarza otrzymał przy zawarciu pokoju w Chateau Cambresis napowrót posiadłości ojcowskie. W owym czasie protestantyzm mocno się szerzył w Sabaudyi. Za podmową papieża, książę usiłował przemocą nawrócić protestantów połączonych z osiadłymi w Piemoncie Waldensami, pobity jednak przez nich kilkakrotnie w górach, zmuszonym był pozostawić im wolność wyznania. Monarcha ten usiłował lenniczych swych poddanych nakłonić do zajęcia się rzemiosłami a upowszechniwszy w kraju morwy,