page0137

Wrońskiego życie i prace. 127

sposób. Pomijamy program, w którym, jak zwykle Wroński mówi

0    odkryciach swoich naukowych i filozoficznych i streszcza historyę prac swoich. W tym programie obiecuje ogłosić Rys filozofii fizyki, „w którym za pomocą dedukcyj czysto-racyonalnych ma otrzymać wysokie zasady nauki przyrody, kierujące zjawiskami doświadczeń w podobny sposób, w jaki kierują już niemi prawa matematyki^. Ta nowa

1    pozytywna filozofia fizyki, powiada, jest zupełnie różna od tego, co uczeni nazywają zwykle filozofią. Sięgnie ona bowiem do zasad bezwzględnych wszelkiej rzeczywistości i za pomocą prawa tworzenia wyprowadzi z nich, pod warunkami czasu i przestrzeni, zasady względne rzeczywistości fizycznych.

0 konstrukcyi nowych swych machin, ani o sposobach ich działania, nie podaje w tekście żadnych szczegółów; przytacza tylko ogólną charakterystykę swojego odkrycia i rezultaty, jakie za pomocą niego otrzymać można. Machiny systemu Wrońskiego nie mają być modyfi-kacyą żadnego z systemów dotychczasowych, lecz pomysłem zupełnie nowym, wysnutym z rozważań teoretycznych. W pomyśle tym zawierają się jako przypadki szczególne i te rodzaje machin parowych, które budowano w owym czasie na podstawie czysto empirycznej.

Po tern krótkiem przedstawieniu, przechodzi do oznaczenia praw, odnoszących się do gazów lub płynów sprężystych. Tu podaje wzory gotowe, ukrywając ich dedukcyę. Wzory te są wielkiej ogólności; o wartości ich wszakże dopiero orzec będzie można, gdy z jednej strony pozna się zasady, z których je Wroński wyprowadza, z drugiej zaś podda się je doświadczalnemu sprawdzeniu, czego do tej pory nie uczyniono. Podaje najprzód wzór, wyrażający „siłę sprężystości gazu przy danej temperaturze i gęstości. Wzór ten, różny od wzorów empirycznych, znanych za czasów Wrońskiego, jest tem, co fizyka dzisiejsza nazywa równaniem stanu gazu (Zustandsgleichung), lub równaniem charakterystycznem. Wroński nazywa go prawem sta-tycznem zasadniczem; jest on zarazem zasadą teoretyczną systemu „dynamogenicznego^u machin parowych. Drugie prawo, zwane dynamicznem, odnosi się do płynów sprężystych, będących w ruchu; wyraża ono związek różniczkowy pomiędzy masą (ciężarem) gazu, jego gęstością przy danej temperaturze i ciśnieniu, oraz prędkością, z jaką gaz przechodzi z jednej przestrzeni do innej o rożnem ciśnieniu. To prawo ma być zasadą teoretyczną systemu „dynamoforycznego^u machin parowych ⁹).

W dalszym ciągu przechodzi do wzorów, wyrażających prędkość ciał, poruszających się na powierzchni ziemi, w wodzie lub w powietrzu, przy danej masie ciał poruszających się, tarciu lub oporze środka,

http://rcin.org.pl