page0119

WROŃSKIEGO ŻYCIE I PRACE. 109

ucieleśniony pomiędzy wami, usiłuje wszędzie, nawet w najbardziej tajnych zgromadzeniach waszych, popchnąć was do przewrotu waszych przeznaczeń.....^u 7).

„Prospekt filozofii bezwzględnej^u napisany w r. 1826, wydany po śmierci autora, stanowi obszerne dzieło, zawierające rys historyi rozwoju myśli ludzkiej tak w dziedzinie nauki jak i filozofii. Pod względem treści faktycznej jest to cenny, pełny erudycyi przyczynek do historyi kultury i cywilizacyi. Rozumie się, że historya rozwoju myśli ludzkiej traktowana jest ze stanowiska dążenia do absolutu. Streszczenie obszernego tego wykładu przekroczyłoby granice, jakie nakreśliliśmy sobie; zwrócimy przeto uwagę tylko na punkty najważniejsze, dodając, że kto pragnie poznać zasady filozofii Wrońskiego i jego krytykę najważniejszych systemów filozoficznych, powinien przede-wszystkiem przeczytać ten „Prospekt“. Wiele kart jego pisanych jest, mimo pozornej suchości przedmiotu, w sposób żywy i barwny, a wszystkie świadczą o rozległych studyach Wrońskiego w historyi umiejętności. Znajdzie tu czytelnik między innemi określenie filozofii, uwagi o filozofii umiejętności, krytykę metody doświadczalnej, przedstawienie trans-cendentalizmu empiryzmowi (cogito ergo sum; sum ergo cogito) wyjaśnienie zasady tożsamości wiedzy i bytu oraz pierwotnej różności tych dwóch elementów; refleksye nad samotwórczością wiedzy, nad wiedzą bezwzględną i względną, nad warunkami wiedzy względnej. Po tych zasadniczych refleksy acn następuje porównawczo - historyczny przegląd najważniejszych odkryć naukowych we wszystkich gałęziach umiejętności i równolegle przegląd rozwoju myśli filozoficznej. Krytyka systemów Humego, Kanta, Jacobi’ego, Reinholda, Fichtego, Schellinga, stanowi najważniejsze zadanie tej pracy.

Wroński stara się wykazać, że dążenie do absolutu, które w systemie Kanta ujawniło się tylko w jego filozofii rozumu praktycznego, znajdowało swój wyraz niezupełny w następnych systematach filozoficznych, i że dopiero wzniesienie na stanowisko mesyaniczne, w którem absolut staje się podstawą wyraźną, jawną, w pełnej rzeczywistości swej i twórczości znaną, staje się początkiem rozwoju jedynej, prawdziwej filozofii bezwzględnej ⁸).

Nie możemy zamknąć opowiadania naszego o tym okresie z życia Wrońskiego, nie wspomniawszy o jego wytężonej pracy w dziedzinie rachunku prawdopodobieństwa. Rachunek ten, tak ze względu na filozofię swoją, jako też zastosowania, stanowił wdzięczne pole rozmyślań dla filozofa — matematyka. Wiadomo, że Laplace w wiekopomnem swem dziele „Thćorie analytique des probabilitćs^u położył podwaliny metod matematycznych tego rachunku, a w rozprawie: „Essai philosophique

http://rcin.org.pl