page0191

WROŃSKIEGO ŻYCIE I PRACE. 181

wija! w dalszym ciągu pomysły wieku młodzieńczego i męzkiego, spracowana ręka przenosiła na papier wyniki tych rozmyślań. Działalność Wrońskiego w ostatnim okresie pięcioletnim życia jego jest tak obfitą, że dorównywa ilościowo pracy jego z najczynniejszego okresu od 1810 do 1818, może ją nawet przewyższa. Wprawdzie nie wszystko, co wypowiedział teraz, było nowem. Owszem znajdujemy tu w znacznej części pomysły dawniejsze, szeroko opowiedziane; są jednak obok tego w dziełach jego z tego czasu rzeczy, dotąd drukiem nie ogłoszone, w rękopisach zaś i nowe pomysły. Za miarę ogromu roboty, jaką zamierzał jeszcze wykonać Wroński, niechaj posłuży program pracy, którą zapowiedział w dziedzinie nauk matematyczno - fizycznych. Program ten wylicza trzynaście wielkich traktatów, mających obejmować następujące przedmioty: 1) Reforma matematyki, jako prototyp reformy wiedzy i filozofii. 2) System powszechny świata słonecznego i gwiazdowego lub reforma mechaniki niebieskiej. 3) Rozwiązanie teleologiczne równań wszystkich stopni. 4) Filozofia mechaniki: sekcya 1-a: ruch bezwładny i systematyczny, zasady hydrostatyki i hydrodynamiki. 5) Rozwiązanie równań algebraicznych i przestępnych, zwyczajnych, różnicowych i różniczkowych przez zastosowanie „zagadnienia powszechne-go“. 6) Budowa ogólna ciał niebieskich czyli reforma mechaniki ziemskiej. 7) Filozofia mechaniki, sekcya 2-ga: Ruch elementarny i samodzielny ciał; reforma lokomocyi. 8) Teorya liczb, oparta na prawie teleologicznem matematyki. 9) Filozofia mechaniki, sekcya 3-a: ruchy ogólne ciał; zasady filozoficzne ruchów bezwładnych i samodzielnych. 10) Filozofia fizyki, sekcya 1-a: Warunki elementarne sił budujących (formatrices) materyą; wpływ warunków ciepła, teorya matematyczna chemii, optyka, akustyka. 11) Budowa i zmienność atmosfery, teorya ogólna refrakcyi. 12) Filozofia fizyki, sekcya 2-ga: Warunki systematyczne sił budujących materyą; teorye matematyczne organologii lub anatomii porównawczej, biologii lub fizyologii i eleuterologii umysłowej lub psychologii. 13) Uzupełnienie teoryi ogólnej prawdopodobieństw przez odkrycie prawa „teleologicznego przypadku", kierującego zboczeniami. Do tych trzynastu dzieł matematycznych, miało być dodane dzieło dopełniające p. t. „Miscellanóes mathćmatiques“, obejmujące metody nowe w różnych gałęziach matematyki, jakoto: nowe metody obliczania orbit planet i komet, okkultacyi gwiazd; nową teoryą i technią mikro-metryczną, wraz z zastosowaniem do narzędzi geodezyjnych, żeglarskich i astronomicznych; nowe rachunki do aberracyi planet i t. d.

Rozległego planu tego, zapowiedzianego w r. 1847, nie wykonał całkowicie, ogłosił tylko obszerne wyjątki z rozmaitych działów nauki w wielkiem dziele trzytomowem „Rćforme du sayoir humain", o którem

http://rcin.org.pl