page0131

WROŃSKIEGO ŻYCIE I PRACE. 121

W rozumie samym trzeba szukać przyczyny warunków antynomii, której podano tu rysy zasadnicze.

Zakłada Wroński jako rzecz nieodzowną (impćratif), że prawda wypływa z rozumu (la yerite emane de la raison). Najwyższa realność w wszechświecie jest, według liberalnych, realnością rozumu. Lecz realność tę widzą i pojmują oni w wiedzy czasowej czyli poznaniu, które jest uwarunkowane bytem fizycznym. Nieskończoność, absolut Boga, są to według nich tylko pojęcia, nie zaś fakty realne. Dla nie-liberalnych, przeciwnie, są to realności istnienia, należące do wszechświata.

Rozum ludzki, powiada Wroński, jest wszechpotężny i nieskończony. Ta wszechpotęga b' ła przez długi czas ukryta w naturze ziemskiej; mesyanizm ma ją odsłonić i zbadać. Każda produkcya doktryny mesyanizmu, o ile będzie zgodną z twórczością bezwzględną rozumu, winna być nieomylną, gdyż prawda jest tylko określeniem rzeczywistości „za pomocą samorzutności twórczej^u rozumu, zgodnej z warunkami, które sam rozum ustanawia przy pomocy prawa tworzenia. Należy wystrzegać się pomieszania rozumu bezwzględnego, do którego stosują się słowa powyższe, z rozumem czasowym. Ten ostatni jest tylko zastosowaniem rozumu bezwzględnego, t. j. zasady samorzutnej wszelkiej rzeczywistości, do dwóch wielkich władz psychicznych : poznania i uczucia, podległych warunkom fizycznym naszego bytu. W tern stosowaniu rozum bezwzględny podlega wpływowi tych warunków i stąd pochodzi jego antynomia.

Z drugiej strony nie należy mieszać rozumu z samym absolutem. Rozum jest tylko władzą, która może odkryć lub stworzyć absolut, chociaż tylko dopiero przez absolut może być sam pojęty.

Unia antynomialna, wyznająca zasady filozofii bezwzględnej, pracować ma nad ich urzeczywistnieniem przez połączenie filozofii, dążącej do achrematyzmu, z religią, dążącą do sehelianizmu. Cel ten osiągnąć ma za pomocą dyskusyi swobodnej poglądów filozoficznych i religijnych, wstrzymując się do wszelkiego wpływu materyalnego, bezpośrednio lub pośrednio, na sprawy socyalne, polityczne i religijne; w zamian zaś za to nie poddając się wpływowi żadnych innych stowarzyszeń.

W zakończeniu tej pracy podaje trzy podstawy, na których według niego opiera się system wszelkiej wiedzy ludzkiej; są niemi:

1)    „Prawo najwyższe¹* (Loi supreme), które jest podstawą pierwszą każdej budowy umiejętnej i filozoficznej, zasadą porządku wszelkiej rzeczywistości, stworzonej niezależnie od wpływu człowieka.

2)    Zagadnienie powszechne (Probleme uniyersel), wynikające z koniecznością z prawa najwyższego, stanowi samo podstawę

http://rcin.org.pl