page0860

852

Salomon

da w traktowaniu Talmudu. Roztrząsając jaką kwestyją, wnikał w głąb jej treści, nie wdając się bezpotrzebnie w boczne jej ścieżki. Pobożny, konsekwentny i energiczny w swojej działalności rabinicznej, uw^rażany był przez Żydów za męża największej powagi w teologicznych lub inny en sprawach judaizmu. Nietylko ze wszystkich miejsc Hiszpanii ale i z Franeyi, Niemiec, Czech, Włoch, nawet z palestyńskiego miasta St. Jean d Acre (Akko) i z północnej Afryki, w razie zajścia jakiego ważnego zdarzenia, udawano sie do lne-go po rozstrzyganie, radę lub współdziałanie. Posiadał też inne wiadomości; fUozoAją o tyle poważał, o ile ona uznaje reiigiją i nie narzuca się jej jako mistrzyni. Był nieprzyjacielem ciemnoty umysłów ej i zabobonów; kiedy jednak około końca XIII stulecia podkopujący wiarę sceptycyzm opanował Żydów' południowej Franeyi, a młodzi ich uczeni oczarowani żle zrozumianą filozofią arystotelesowską, Pięcioksiąg Mojżesza za skarbnicę jej prawd uważali i wykładaniem go allegorycznem (jak np. że pod imionami Abraham i Sara rozumieć trzeba ducha i materyją), niepłonną obudzili obawę zaprzeczenia rzeczywistości faktów pierwotnej biblijnej łustoryi Żydów, tudzież dosłownego znaczenia przepisów Mojżeszowych, wtedy Salomon-ben-Aderet powodowany wnoszonymi do niego o to z wielu stron zażaleniami, po długiem wahaniu się w celu zapobieżenia upadkowi religii, wydał dnia 26 Lipca 1305 roku łącznie z członkami swego kollegijum, pismo, zakazujące każdemu Żydowi pod surówką klątwą: a) studyjować filozofiję grecką przed ukończeniem 26 roku życia i b) wykładać Pięcioksiąg Mojżesza allegorycznie. Klątwa ta rozpowszechniona za pomocą licznych do różnych miejsc rozesłanych okólników, miała moc obowiązującą przez lat 50. Główne prace Salomona-ben-Aderet są: p. t, Chiduszim (Weneeyja, 1523; Konstantynopol, 1720—22), komentarz do wielu traktatów' talmudycznych, odznaczające się głębokością i jasnością; 2) Torał ha-Bait (Cremona, 15G6; Weneeyja; 1608), przepisy o potrawach, małżeństwach i Sobocie; 3) Abodat ha-Kodesz (Weneeyja, 1602), rozprawia o obrządkach Sobót i Świąt; 4) Teszuboi, responsy rabiniczne mieszczące się w sześciu zbiorach wydrukowanych wiele razy po rożnych miejscach, jeden z nich w Liwornie 1778 r., drugi w Tessalomi 1803 r., trzeci w Liwornie 1825 r.; liczba tych responsów drukowanych wynosi przeszło 3,000; 5) Komentarz na |Agadoł (ob. Talmud), majaey w niektórych miejscach barwę filozoficzną, cytowany w dziele. p. t.: Ha-Koleb nad zbiorem Agadot En Ja/rob zwanem. Wszystkie pisma Salomona ben-Aderet są w wielkiem poważaniu u Żydów, a szczególniej wspomnione responsy, które podotąd służą rabinom za podstawę przy rozstrzyganiu trudniejszych kwesty: judaizmu dotyczących.    F. Sir.

Salomon (syn Mojżesza) z Zamościa, zwany niekiedy Aszhenązfj, znakomity talmudzista, matematyk, historyk i grammatyk. Żył w' XVIII wieku, był rabinem w Chełmie i Lwowie, umaił w Tessalonu około 1777 r. Napisał: 1) p. t.: Markebet ha-Myszneh, studyja nad dziełem Majmonidesa; Jad ha-Ch‘za-kah, złożone z trzech części, z których I-sza wydrukowana została w Frankfurcie nad Odrą 1751 r., drugie dwie w Tessalonii 1777 r. Na końcu pierw'-szej części znajduje się szacowne dziełko, pod tytułem: Berechot Becheszbon, które wybornie objaoniając wiele miejsc w Talmudzie, związek z matematyką mających, świadczy, że autor w wysokim stopniu tę naukę poriadał; 2) Asa-rah Szulchanot, z dzieła tego odnoszącego się do przepisów objętych księgami Turim, wydrukowana i znana jest tylko jedna mała część pod tytułem: Szul-chan Ace SzHhn, traktujące o 39 rodzajach robót zakazanych w Sobotę i Święta; 3) CłnduHze Gepet, studyja talmudyczne: 4) Leb Szlomoh, responsy rabi-