page0864

856

wym i wpadająca pod miastem Łojowem do Dniepru. Długość jej biegu przez guberniją Mohylewską, wynosi mil górą 40. Szerokość rzeki w wyższej części nie przenosi stóp 175, bliżej zaś ujścia dochodzi od 250—500; głębokość od 7—20 stóp wynosi; dno w ogólności piasczyste, zrzadka niekiedy iłowate, obfituje w mielizny. Dolina rze' i rozszerzająca się niekiedy na pół mili, składa się z łąk, jezior, a nadewszystko moczarów, na których rosną krzaki i lasy. Do Soży z obojej strony wpada 88 rzek większych i 245 strumyków Od miasteczka Krzyczewa w powiecie Klimowickim, Soża poczyna byc spławną. Wartość spławianego po niej towaru, głównie produktów rolniczych i drzewa, wynosi przecięciowo do roku 500,000 rub. sr.    W. K

Spa>&, miasto w belgijskiej prowincyi Liege (Leodyjum), liczące mieszkańców 4144, 10 godzin drogi od Akwizgranu a 9 od Liege odległe, położone w wysokości 1000 stóp nad poziomem morza, w rozkosznej równinie, wsławione źródłami wody mineralnej, które prawdopodobnie jeszcze w wieku XIV zostały odkryte. Najznakomitsze źródła tutejsze są: Pouhon, Geronstere, Sauve-niere, Groesbeeck, Tonnelet, Barisart i obecnie zaniedbane Watroz, które wszystkie, z wyjątkiem pierwszego, są odległe od miasta, mają temperaturę 7—S R. i¹ należąc do szczaw alkaliczno-żelazistych, bywają zalecane skutecznie w^r hi-pochondryi, histeryi, osłabieniu żołądka, białaczce, wyrzutach chronicznych, rozdrażnieniu błon śluzowych żołądka i przewodu pokarmowego, jeżeli nie sprzeciwia się temu skłonność do kurczów, ostrość krwi i t. p. Okolice przyjemne, powietrze czyste, dobrze urządzone domy mieszkalne i sposobność do wszelkich rozrywek nietylko wspierają leczenie lecz i dla osób zdrowych czynią pobyt tutaj przyjemnym. Czas kuracyi trwa tutaj od 15 Maja do 15 Października chorzy zaś poddają się jej przez dni czterdzieści do sześćdziesięciu. Pod nazwiskiem wody Spaa rozsyłają wodę ze źródła Pouhon w rozmaite strony i ta bywa używana do kuracyi jako też z winem i cukrem stanowi bardzo smaczny napój. Spaa zawdzięcza swój rozgłos także bardzo pięknym wyrobom drewnianym, które dla największej liczby mieszkańców tutejszych stanowią środek utrzymania Ob. Schreiber: Geschichte und Beschreibuną von Aachen mit Burtscheid und Spaa und dereń Umgebungen (Heidelberg, r. 1824): Monheim Die Heiląuellen von Aachen, Burtscheid und Spaa (Lipsk, 1829).

Spacyja (z łacińskiego, spatium, przestrzeń), w drukarstwie mała cienka metalowa sztuczka, nieco niższa od czcionek, wkładająca się między wyrazami, a nawet, w rzadkim druku, pomiędzy literami, dla ich rozsunięcia.

Spadanie, jestto ruch, mocą którego ciała nie mające podparcia zmierzają ku środkowi ziemi. Przyczyną spadania ciał jest ciężkość, czyli siła przyciągania, którą ziemia massą sw-oją wywiera na rozmaite ciała. Ponieważ wszystkie ciała wzajemnie się przyciągają proporcyjonalnie do mass swoich, przeto ściśle biorąc nie tylko ciało spadające zmierza dc ziemi lecz i ta dąży ku tamtemu: lecz poniew^raż massa ziemi w porównaniu zmassami ciał na nią spadających jest, można powiedzieć, nieskończenie większa, przeto zbliżanie się ziemi ku tymże ciałom jest prawie żadne i dla tego oznaczyć się nie daje. jeżeli ciało wcale nie jest podparte, w takim razie spadanie jego nazyw^ra się wolnem i także odróżnić należy od spadania po równi pochyłej albo po powierzchni krzywej. Ponieważ siła ciężkości działa nieprzerwanie i jeżeli ciało spada z wysokości niebardzo wielkiej, natężenie jej można uważać jako zawsze jednakowe, przeto ciała spadające (w przestrzeni próżnej) poruszają się biegiem jednostajnie przyspieszanym, to jest prędkości ich powiększają się proporcjonalnie do czasów*