scandjvutmpd801

209

Nic pewniejszego, że Choensowie czyli kapłani egipscy układali mniemane odpow iedzi małpy, dla uwiedzenia ludu.

Najpierwszym rysunkiem z natury prawdziwego orangutana, jest ten, który zrobił lekarz Bontiusz w Batawii, był to razem nowy gatunek czyli praw dziwy orangutan; wszelako rysunek ten, lubo jeszcze przytaczany, został potćm w Europie upiększony czyli raczćj zeszpecony, tak iż nie ma w nim prawdy. Wystawia on samicę, równie jak inną której Edwards doskonalszą zrobił rycinę (1), ale która zdaje się być chimpausą. JużTulpiusz, lekarz hollenderski (2) odrysować kazał młodego pongo.

Najlepszy opis z poprawnym rysunkiem podał de Vosmaer, według orangutana utrzymywanego w menażeryi w Hadze (3). Alla-mand i Buffon w swćm dopełnieniu, dobrze opisali to zajmujące zw ierzę, o którćm a? do owego czasu same tylko opowiadano baśnie; wkrótce potem Camper wydał jego anatomiją 1782 r. Audebert odmalował kolorami pongo (4). Nareszcie od dawna juz mamy szczegółową, dostateczną wiadomość o prawdziwym orangutanie z tjtysp Borneo i Jawy, a nadto mamy wydane później jego historyje przez Fr. Curier (5), przez Tilesiusza , który uważał tę małpę podczas swój podróży z kapitanem Krusensternem, w 1805 r. potem przez kapitana Maxwell, i t. d. Uważaliśmy ją przywiezioną żywcem do Paryża ISIO r. przez P. Decaen; zwłoki jćj zachowywane są dotąd w Muzeum historyi naturalnćj w Paryżu (6).

O rodzaju Orangutan; Simia według Erxiebena, flłigera, Curiera; Pithecus, według Geo/froy.

Po człowieku, szlachetnem, rozumnem stworzeniu, który chodzi prosto po ziemi, i swoją okazałą postacią nakazuje sobie po-

(1)    W swych Glanuret d Uittoire nnturelh, p. 213.

(2)    W swych Observ. medicAmstelod., 1672, in 12.

(3)    Amsterd., 1788, in 8o.

(4)    W swej Uittoire des tinget, Iivrais. 1, fig. 2.

(5)    W Annnfet du Muteum d histoire nut., t. XVI.

(6)    Ctytnj, w ogólności, o historyi Orangutanów, jeszcze następujących autorów: Tyson, Orang-outanfc, or anat. of u pygtny, London, 1699, in 4e, fig.; Scotin, Act. cm-dit._f Lips., 1737, p. 564, tab. 5; Edwards, Gleuning, t. I, tab. 213 i Avet. t. V, p. 6; Pur-chass, Hitt. Pilgriwt, t. II, p. 982; Dapper, Hist. nfric., p. 582; Barbot, Guinea, p. 101; Pennaut, Synopt. ąuadr., p. 96. No 64; Erxleben, Mammul., p. 6; Schreiber, Saugth t. I, p. 54, tab. 2; Buffon, t. XIV; Linneusz, Syttem. nut., edit. XII; tudzież starożytnych.

V\Wejy Hist. Nat. T. 1L

27