scandjvutmpd901

185

/.noszenia; tera boleśniej uczuje je gdy go dotkną, bo natura tein mocniej upomina się swych praw im bardziej się nią pogardzało.

Co większa, kryjąc się starannie przed wpływem żywiołów ucywilizowany mieszkaniec miast, ograniczony do pracy około sztuki, zajęty li przedmiotami swego przemysłu lub swego zbytku, cały oddany interesom majątku, idący za towarzyskiemi zwyczajami i obyczajami, zapomina o najwyższych prawach natury, która daje pierwotne podstawy rządom i cywilizacji. Zapatrując się na skutki, bardzo często zapominamy o źródłach z których one wypływają; żyjemy jak mrówki w ich ciasnych mieszkaniach, nie sięgając wzrokiem za miedze określające nasze drobne sprawy. U krótce wcale nie zrozumiemy potęgi natury; zawsze sztucznego tyiko będziemy widzieli człowieka, utworzonego na wzór sztucznego i bezustannie zmieniającego się towarzystwa.

Prócz różnic zależących od wieku i płci, natura pokazuje nam na ziemi mnóstwo rozmaitych ras ludzi. Jedne zależą od szczególnych temperamentów, inne od narodowego charakteru, lub od szczepów i gatunków, któremi się ludzie od siebie różnią. Chorobliwe dolegliwości, długo zatzymywane nałogi, piętna klimatów i pożywienia, wielce zmieniają skład ludzi, i rów nyż wywierają wpływ na ich obyczaje i sposób życia. Łatwo się o tern przekonamy, gdy się przypatrzymy tym odmianom we wszystkich częściach ciała ludzkiego.

Człowiek dziki, którego wszystkie części wolno się rozrastają, przedstawia kształty zapaśnika; jednakże jego golenie i jego stopy nie bywają tak grube jak nasze, a to z przyczyny długich pochodów, które on odbywa.

Czupryna, ten strój głowy ludzkićj, krótsza jest u mężczyzny niż u kobićly, którćj włosy są długie i miękkie. W ogólności włosy północnych mieszkańców są proste i długie; południowe zaś ludy mają je kręcone i kędzierzawe, w zbyt gorącym klimacie. Włosy Murzynów podobne są do kędzierzaw ej wełny lub puchu. Narody północnej Europy mają częstokroć konopiatą lub rudą czuprynę; kasztanowate (szatyn) włosy pospolitsze bywają na Europejczykach w umiarkowanych klimatach, a zaś czarne na mieszkańcach krajów' połu-