scandjvutmp1c501

413

ze zbytniego przepełnienia krwi, a co znowu bywa skutkiem obfitego pożywienia. Podobnie także, szczególniej w wieku dojrzałym, gdy żyły krwiste nabędą przewagi, następują owe zatamowania czarnej krwi w zakątkach okolicy brzusznej, w żyłach błony kiszkowej, i innych rozgałęzieniach pod wpływem żyły dostarczającej krwi do wątroby. Te zatamowania, te osłabienia, szczególniej gdy im sprzyja niestałe, sedentarne życie bogatych osób, stają się nie-wyczerpanem źródłem hypokondrycznych i hysterycznych słabości, które je trapią w starości; dowodem jest tego ta okoliczność, że podobne słabości cierpiące osoby znajdują ulgę w ruchu ciała i w umiarkowanćm używaniu pokarmów i napojów (I).

A choćbyśmy nawet wolni byli od wymienionych chorób, czyllżby człowiek, wpośród swych namiętności, unikał zbytku w pokarmach, przy takiej ich mnogości, i przy tak wyszukanych, apetyt drażniących przyprawach ? Ileż to pochodzi szkodliwych niestrawności, albo przynajmniej trudnych strawności, a z których powstają źle wyrobione soki i następnie owe słabe konstytucyje, pierwsze źródła największych wewnętrzuych słabości, gastryczuych lub zgniłych gorączek? Jakże szkodliwy wywierają wpływ na zdrowie pijaństwo, owo niebezpieczne napawanie ciała zapalnemi cieczami? Azali nie przekonało nas już doświadczenie wieków, że w miarę wzrostu sztuki kucharskiej pomnaża się liczba chorób ? 1'zalacie się na mnóstwo chorób, mówił Seneka do rozpustnych swego wieku Rzymian; policzcie swych kucharzy, bo od nich to one prawie wszystkie pochodzą. Więcej zginęło ludzi od obżarstwa, niż poległo od oręża, plus gula i/uatn gladius, jak uczą przepisy Mądrości; a jeżeli potrzeba nam lekarzy, dodaje moralista, to dla tego, że zbyt dostatnio bywają zastawiane nasze stoły. Dodajmyż jeszcze do tego owe szkodliwe mięszaniny tysiąców rozmaitych pokarmów z lądów 1 mórz, roślin i zwierząt wszelkiego rodzaju, owe potrawy sprowadzane z Azyi i Ameryki; wszystkie te źródła niestrawności, do któ-

(I) Człowiek takie, ze wszystkich zwierząt, najwięcej podlega chorobie na kamień w pęcherzu! nerkach. Czyliiby to dla tego, iejego kanały urynowe mniej jak u zwierząt są obszerne, albo raczej stąd, ze nadużywa fermentowanych, spiry tusowych napojów, których nie znają wszystkie inne zwierzęta! W istocie bowiem, najmniej używające spirytusowych napojów i wina narody, daleko mniej podlegąją chorobom na kanały urynowe. Obacz wyiej str. 391 i przypis.