scandjvutmp19f01

406

znćj Chateauroux. Nadaremno ta druga Agnieszka Sorel pokryć chciała swą sromotną rolą blaskiem sławy swego królewskiego ulubieńca, wyrwać go haniebnym ustronnym roskoszom, niecnym zabawom stołowym; nadaremno wskazywała mu Fontenoy, godniejszy teatr sławy; umarła, a monarcha ten, idąc za swoją nieudolnością, szukał nowćj niewoli u margrabiny Pompadour. Dowcip i wdzięki tćj sławuej faworytki, jej długi wpływ na rządy, obyczaje, na sztuki i publiczną opiniją ośmnaslego wieku; dobre a bardziej jeszcze złe, którego ona była źródłem, uderzający tworzą obraz tćj epoki.

Juz zaczynał przebijać się ów duch filozoficzny (około 1750) który rzucić miał na ten czas tak jasne promienie. Wielorakie były przyczyny tego skutku. Im bardzićj wpływ kobićt osłabiał powagę rządu, tym więcej prywatni nabywali śmiałości i niepodległości; zdawało się źe chcą przywłaszczyć sobie prawo wglądania w sprawy, które aż do owego czasu do samych tylko należały gabinetów stanu. Poinięszane, przez zbytni szafunek względów, godności, źle udzielane nagrody, zwalniały związki towarzyskie; duch rycerski gasł razem z nadzieją honoru pod wodzami, któremi kierowały kobiety. Nadużycie konwulsyjonistów Ś. Medarda i jansenistów w przedmiocie cudów, którym inni zaprzeczali, wzniecili podówczas badania filozoficzne Pretensyje książąt względem praw następstwa tronu, zgubne obroty w działaniach finansowych, zwracały ciekawość publiczuości do nauk politycznych. Taki był pierwszy ruch w pomysłach o niepodległości, a razem paradoksy we wszystkich rodzajach nauk. Gdy osłabł urok dawnych opinij i zdań, rzuciły się powszechnie umysły do badań natury, do doświadczeń fizycznych i chemicznych; miejsce zimnych rozumowań i zapału do poezyi i sztuk pięknych, zajęła ścisłość matematyczna i surowość logiczna. Zdawało się, że naród ze świetnego wieku imaginacyi przechodzi w wiek dojrzałego sądu.

Taki był stan Francyi gdy obok tronu wzniosła się pani Etioles. Słabym z natury, ale chciwym wszystkiego co świetne obdarzona genijuszeni, pani ta otoczyła się najsławniejszemi owego wieku mężami, którymi byli, Wolter, Jlontesąuieu, Buffon, Maupertuis, Hehelius, książę Richelieu i t. d. Wychowana w roskoszach, nowa ta Poppeja lubiła namiętnie wszystko co pochlebia zmysłom, ja-