scandjvutmp5e01

87

ści genijuszu; wkońcu wywierają oni wielki wpływ na narody, już-to nauczając nowćj religii, jak to uczyni! Mahomet, lub jego sekta-torowie, juz ogłaszając światu wielkie odkrycia, lub dając mu swe nieśmiertelne dzieła.

§ 111. O własności gruntowej. Pomnożenie się osób na gruncie, którego jeszcze pług nie użyźnił, ubieganie się łowców w polowaniu, coraz rzadziej zdarzająca się zwierzyna, trudne utrzymanie się i wyżywienie w zimnych porach roku, prędko zmusiły ludzi do chowu bydła, aby z niego mićć pokarm w razie niedostatku, a tak stali się pasterzami, albo jur. właścicielami ziemi.

W rzeczy samej, gdy nawet obszerna przestrzeń nie mogła dostarczyć podostatkiem zwierzyny dla małej liczby mieszkańców’, łowców (1), gdy ci, pomnożywszy się, obrali sobie pasterskie życie, wtedy charakter ich ułagodził się w spokojności. Nakarmieni mlekiem swych trzód, okryci ciepłemi ich runami, ludzie owi, pędząc życie na łonie kwiecistych łąk, wygładzili swe obyczaje, przyzwyczaili umysł do zastanawiania się i rozważauia natury, której widok napełniał ich podziwieniem. To uczucie natchnęło w nich wzniosłe myśli, I zrobiło ich poetami. Takiemi są dziś jeszcze Arabowie, Be-duini; takim był wiek złoty rodu ludzkiego. Najpierwsi prawodawcy byli wtedy święteiui poetami Tak to Orfeusze, Liuusy i Amfijony ogładzili ród ludzki i pierwsze pobudowali miasta; stąd dostały nazwy prawa i pieśni.

Tuac geniu humanum primum moilescere coepit.

Lucret. lib. V.

Nakonlec, w stanie pasterskim, kiedy rząd jest patryjarchalny, naród utrzymuje się zawsze w ruchu, zawsze przenosi się z miejsca na miejsce, małemi hordami, zmieniać bowiem trzeba pastwiska, w miarę, jak je zużyją trzody. Takie niestałe, koczownicze życie, jakie dziś jeszcze prowadzą Kafrowie, Maurowie, Arabowie, Tatarzy okazuje jeszcze dawną grubą prostotę. Tatarzy Nogajscy, koczujący

(1) Lmiliom diiko tyjącym, tak trudno jeit utrzymać »ię, iż na takiej jak Francyja przestrzeni w najgorętszych okolicach Ameryki, w Gujanie, ledwo ich żyje dwadzieścia pięć tysięcy duaz. To co o dzikich nazywa się narodem lab poko len iem, ledwo zwykle tklada się z trzech lub czterechzet oiób.