scandjvutmp6e01

103

0    Wm, mniemając że działa najlepiej i najzgodniej z własnym interesem , staje się narzędziem powszechnego nieszczęścia naszego stanu, gdyż nie rodzimy się do zupełnego szczęścia; więc życie nasze jest tkaniną dobrego i złego, tak pomięszanych, tak jedno drugićm przeplatanych, iż przyczyniają się do spełnienia praw powszechnych, które są równe dla wszystkich istot.

Niech tylko człowiek zastanowi się nad tćm, że wszystko na tym święcie jest koniecznym skutkiem działań natury i wszechmo-cnćj ręki, która nią zarządza, a przekona się, że nikt nie jest mo-cen odmienić biegu rzeczy. Ponieważ wszędzie prawie jednakiej natury są ludzie, a zatćm jednakowe łub przynajmnićj wielce podo-bue być muszą ich namiętności, też same dążności, widoki, wyjąwszy chyba małe różnicy, które przecięż zawsze jakąś stroną łączą się z prawem ogólućm. Nie szukając daleko przykładu , spróbujmy porównać rewolucyją francuską z rewołucyją angielską; znajdziemy między niemi tak wielkie podobieństwo, iż zniewoleni będziemy przyznać, że obiedwie wypływem są natury ludzkiej, gdyż symptomaty ich pokazują się we wszystkich znanych rewolucyjach. Na tćj to zasadzie, poznawszy dobrze ludzi i ich historyją, można do pewnego stopnia przewidzićć i obliczyć przyszłe wypadki. Potrzeba, najpierwsze prawo fizycznego świata, rządzi także światem moralnym. Ulegamy popędowi, a jeduakże zdaje się nam, że w wię-kszćj części naszych uczuć i naszych myśli, sami przez się, z własnego działamy natchnienia. Nie spostrzegamy tego jak zdania każdego stanu, każdćj religii, każdego wieku, na nasz sąd wpływają, zmieniają go, jak my za niemi ślepo idziemy, jak nas unosi z sobą potok świata, zawsze kierowany ręką pierwszej władni wszech rzeczy, do nieznanego nam celu.

Cywilizacyja więc jest kołem, które z kolei przebiegają lufo;

1    najpierwsze członki narodu, daleko już na tej drodze postąpiły, kiedy ostatnie dopiero na nią wchodzą. Jak nowe Iksyjony, skazani jesteśmy abyśmy bezustannie staczali się z wierzchołka koła w otchłań barbarzyństwa, i znowu rozpoczynali wznosić się. Pierwsi zbliżają się do samowładzlwa, ostatni do demokracyi. Chcąc więc dobrze poznać naród, badać go trzeba w jego średnich klas-