scandjvutmpa101

129

jest rzeczą, ze ludność wielkich miast europejskich, sama przez się, zmniejsza się, a zaś pomnaża się we wsiach, i nagradza straty, które ród ludzki w owych otchłaniach ponosi.

Fm bardzićj naród jaki chyli się do upadku, tern bardziej zmniejsza się liczba małżeństw a pomnaża się bezżeuność; dla tego ciągle ubywa tam ludności, kiedy przeciwnie wzmaga się ona u ludów w ich młodości i sile ich instytucyj. Obaczmy Rzym pod mądremi rządami konsulów, a Rzym pod panowaniem cesarzdw. Zobaczmy Grecyją, jaką była za Arystydesów, Leonidasów-, a jaką w zepsutych czasach cesarstwa. Przy takich jak wówczas rządach, pełno było klasztorów, żebraków, pustelników i ludzi oddalonych od świata; wszystko to uciekało z towarzystwa, któremu ciążyło jarzmo dowolności. Za upadku rzymskiego cesarstwa nastało móstwo klasztorów na Wschodzie i w Europie. Porównajmy Hiszpaniją. Portugaliją, Włochy zaludnione ludźmi bezżennemi, z krajami dalej ku Północy - leżącemi, jak up. z Angliją, Szwajcaryją. Ilollandyją, Szwecyją, i t. J., gdzie ludność codzień się pomnaża, i byłaby nadto wielka, gdyby się nie zmniejszała beustannemi emigracyjami.

Tak więc mężczyźni skłonni są do stanu małżeńskiego w krajach niezawisłych, ubogich, i gdzie w poszanowaniu są obyczaje; przeciwnie przekładają bezżenność tam gdzie zepsute są obyczaje, gdzie panuje zbytek i marnotrawstwo. Szukają i łączą się biedni; szczęśliwi i rozpustni uganiają się za rozmaitością roskoszy, lękają się surowych obowiązków rodzicielskich. Małżeństwo wspiera, zasłania i utrzymuje obyczaje, towarzystwo i jego prawa, bezżenność rodzi rozwiązłą rozpustę, rozprzęga ogniwa towarzyskie i z pod praw się wyłamuje. Pierwsze panuje między ludami powściągliwymi, skroiunemi, pracowltemi i mniej polerownemi; drugie pomnaża się w miarę uciążliwych rządów, kiedy ludzie doznają ucisku; kiedy prawa i moralność tracą znaczenie, kiedy zbytek i przepych szerzą się między ludem. Za bezżcnnością następuje nieodzownie cudzo-łóztwo i nierząd, których, pomnożenie się coraz bardziej odwraca od małżeństwa. Ta pomięszka płci zmniejsza w dzieciach należne uszanowauie dla rodziców, i zaszczepia zepsucie obyczajów-, aż do korzeni rodzących się pokoleń. Łatwość użycia roskoszy osłabia ciało i upadla duszę. Ponieważ rzadkie są małżeństwa, przeto kraj