0009 bmp

84 STRUKTURA GRUPY SPOŁECZNEJ

Wszystkie te określenia wydaj? się być właściwe orientacji interpretatywnej w socjologii.

W drugiej wersji pojęciem analitycznym, stosowanym do określenia ośrodka grupowego, jest pojęcie funkcji. Ma ono wyjaśniać bardziej adekwatnie grupę społeczną przez ukazanie, co dana grupa wnosi, jaki jest jej wkład i znaczenie dla innych systemów społecznych, jakie są rezultaty, skutki jej działania. Rodowód pojęcia funkcji sięga do funkcjonalno-strukturalnej orientacji w socjologii, ale określenie to stało się w socjologii konwencjonalnej terminem technicznym, określającym zamiennie to samo, co określa się terminem „wspólna wartość”, „cel” itd., to znaczy wyjaśniającym, co dana grupa czyni dla innych grup, ale też na rzecz swych członków, skoro wyróżnia się funkcję zewnętrzne i wewnętrzne grupy. Większą odpowiedniość pojęcia „funkcja grupy” uzasadnia Robert Merton, stwierdzając, że pojęcie funkcji odnosi się do stwierdzania _ .obserwowalnych konsekwencji, rezultatów, skutków działania grupy, a nie do poszukiwania subiektywnych dyspozycji jednostek działających w grupie, czy też tzw. zadań, celów, motywów. Niezależnie od wszelkich motywacji realne w ujęciu społecznym jest to, co grupa osiąga, skutki i rezultaty działań zbiorowych. Adekwatność pojęcia funkcji grupy występuje wyraźnie - zdaniem Mertona - gdy zwróci się uwagę na rozróżnianie funkcji na jawne i ukryte, niedostrzegalne, świadome i niezamierzone, uboczne, funkcje przypisane i rzeczywiste. Te rozróżnienia pozwalają dopiero badać i wyjaśniać, co grupa społeczna czyni, jakie osiąga rezultaty lub jakie powoduje skutki. Wiedza o grupie - stwierdza Merton - staje się dopiero w'tedy pełna*. To uzasadnienie Mertona należy uznać za częściowo trafne. Rzeczywiście, już założenie w określeniu grupy, że może ona obok zaprogramowanych skutków (funkcje jawne) powodować skutki niezamierzone, przeciwne do zaprogramowanych, niedostrzegane (funkcje ukryte), czy też skutki uboczne itd., jest z punktu widzenia badawczego i kompletności wiedzy socjologicznej - korzystne. Chroni badanie socjologiczne przed ograniczeniem się tylko do badania funkcji jawnych i pomijania funkcji ukrytych, niedostrzeganych czy też badania funkcji przypisanych jako rzeczywistych, a tymczasem mogą to być funkcje pozorne. Natomiast nic jest trafny zarzut Mertona, iż określenie ośrodka grupy w terminach wartości, celu, zadania jest z konieczności ujmowaniem tego elementu konstytutywnego grupy w kategoriach subiektywnych motywacji jednostek. Świadczą o tym przytoczone przez samego Mertona analizy wielu socjologów, m.in. F. Znanieckiego i W. I. Thomasa, którzy pisali o celach,

•Merton, dz. cyt., s. 131 i n.