0010

nieczności obrony wybrzeża przez artylerię pisali przed wojną mjr Wincenty Rudowicz i kmdr ppor. Rafał Czeczott ²*.

Czołowym teoretykiem artylerii morskiej i nadbrzeżnej w Polsce przedwojennej był kmdr ppor. Heliodor Laskowski, szef Artylerii i Służby Uzbrojenia w Kierownictwie Marynarki Wojennej w Warszawie^2S. Zachowane w Centralnym Archiwum Wojskowym materiały rękopiśmienne i drukowane jego autorstwa świadczą o doskonałej znajomości tematu.

Rozważaniom teoretycznym towarzyszyły starania o zakup za granicą artylerii nadbrzeżnej. Dużą inicjatywę w tym kierunku przejawiało Kierownictwo Marynarki Wojennej. Zabiegało ono o odstąpienie przez armię dla potrzeb obrony wybrzeża najpierw dział czeskich kal. 149,1 mm, później zaś dział francuskich kal. 155 mm. Dopiero jednak usilne nalegania kontradm. Swirskiego doprowadziły do przyznania marynarce w 1931 roku 4 armat francuskich na kołach, kal. 105 mm. Armaty te w następnym roku ustawiono na cyplu helskim, tworząc z nich dwie baterie nadbrzeżne, popularnie zwane baterią grecką i duńską²⁶.

W Kierownictwie Marynarki Wojennej zdawano sobie sprawę, że cztery przestarzałego typu armaty połowę nie mogą pełnić roli nowoczesnej artylerii nadbrzeżnej. Z tych względów zawarto w grudniu 1933 roku u-mowę ze szwedzką firmą zbrojeniową „Bofors” na wybudowanie dla Helu nowoczesnej średniej baterii nadbrzeżnej, składającej się z 4 dział kal. 152,4 mm. Armaty dostarczone zostały na Hel w drugiej połowie 1935 roku i ustawione na wybudowanych wcześniej żelbetowych schronach amunicyjnych, rozmieszczonych na samym cyplu półwyspu²⁷. Istnienie łącznie czterech baterii nadbrzeżnych (trzech na Helu, jednej na Oksywiu) umożliwiło zorganizowanie w roku 1935 Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej ; siedzibą dowództwa dywizjonu był Hel.

Obok tworzenia baterii artylerii nadbrzeżnej, od roku 1933 poszukiwano na helskich wydmach dogodnych miejsc dla ustawienia trzech baterii i przeciwlotniczych, każdej składającej się z dwóch dział produkcji francuskiej kal. 75 mm, wzoru 1922/24. Ostatecznie w ciągu 1934 i 1935 roku ustawiono na schronach żelbetowych wszystkie trzy baterie. Stanowiska ogniowe baterii zlokalizowano we wschodniej części półwyspu. Głównym

²⁴ Wincenty Rudowicz: Obrona wybrzeża, „Bellona”, 1927, nr 1. Rafał Czeczott: Obrona wybrzeża. Warszawa 1931.

⁸⁵ Kierownictwo Marynarki Wojennej było odpowiednikiem dzisiejszego Dowództwa Marynarki Wojennej. Siedziba jego znajdowała się w Warszawie. Szefem był od roku 1925 komandor, a później kontradmirał Jerzy Swirski. Na wybrzeżu, w Gdyni znajdowało się dowództwo operacyjne floty, istniejące pod nazwą Dowództwa Floty. Na czele jego stał komandor, a od 1933 roku kontradmirał Józef Unrug.

²⁶    Nazwy baterii pochodziły stąd, że armaty tego typu produkowała Francja dla Grecji i Danii.

²⁷    Tadeusz Borysiewicz: Budowa baterii im. Laskowskiego, „Przegląd Morski”, 1902, nr 5. Henryk Wagner: [Relacja bez tytułu z 1960 roku], s. 10—16, Archiwum Wydz. Hist. Żarz. Polit. Mar. Woj.

11