2010 01 12 2112

,vr«jwki y.Ttcrt# Arnii    wifci    Mi

ISBN *1*Kmi • HJOM.C By WN K*N 20*1

Retoryka Kiięga I

przypadku mówi np. Sofokles¹⁴' rozważając sprawę Euktcmona. który doznawszy 1375 a zniewagi popełnił samobójstwo. Jego zdaniem przestępca winien ponieść nic mniejszą karę, niz ta, jaką wymierzył sobie poszkodowany. [I to przestępstwo jest większe, którego dopuszcza się ktośl jako pierwszy, jedyny lub jeden z niewielu I to. które popełnia się wielokrotnie. I takie, które zmusza do szukania i odkrywania przeciw memu środków zaradczych i kar. W Argos np. [srożej] karze się tych, z powodu których wprowadzono nową ustawę i dla których specjalnie zbudowano więzienie. Przestępstwo jest poza tym tym większe, im bardziej jest bestialskie.

1 to. które jest dokonane z większą premedytacją. A również, to, o którym słuchanie wzbudza więcej trwogi niz litości

Wymowa pozwala na uwypuklenie przestępstwa przez wykazanie, że oskarżony zlekceważył i złamał mc jedno, lecz wiele takich świętych zasad, jak przysięga, poręczenie, umowy, śluby małżeńskie; przestępstwo staje się bowiem większe, gdy składa się na nie wiele wykroczeń. Poza tym te przestępstwa są większe, których dopuszcza się człowiek w miejscach wymierzania sprawiedliwości, co czynią np. fałszywi świadkowie. Bo w jakimż. miejscu nic ośmieli się popełnić przestępstwa ten. kto dopuszcza się go przed sądem? A dalej te. kióiym towarzyszy szczególna hańba. 1 popełnione względem swego dobroczyńcy: jest to większe przestępstwo, ponieważ wyrządza się krzywdę, zamiast się odwdzięczyć dobrem Większym przestępstwem jest również to. które narusza prawo niepisane, gdyż jest oznaką lepszego charakteru zachować praworządność bez przymusu konieczności. Praw pisanych przestrzega się bowiem z. konieczności, niepisanych dobrowolnie. Złamanie prawa pisanego można uważać za wielkie przestępstwo z innego powodu, gdyż ten. kto waży się na przestępstwo, mimo strasznej kary. byłby również w stanie dopuścić się go tym bardziej, gdyby mu ona nic groziła. To tyle na lemat porównywalnych rozmiarów przestępstwa.

15. Nieretoryczne środki przekonywaniu

Z kolei wypada pokrótce prześledzić problem tak zwanych nierelorycznych środków przekonywania. Są one bowiem właściwe wymowie sądowej. Ich liczba ogranicza się do pięciu. Należą tu mianowicie: przepisy prawa, zeznania świadków, umowy, zeznania na torturach, przysięgi.

Najpierw przyjrzyjmy się prawom i rozważmy, w jaki sposób należy z nich korzystać przy przekonywaniu i odradzaniu, przy oskarżeniu i obronie. Jest przecież rzeczą oczywistą, że jeśli prawo pisane nie odpowiada faktom rzeczywis tości. należy odwołać się do prawa powszechnego i do poczucia prawości jako

Nic wiadomo, ery chodzi tu o znanego tragika, czy raczej o stratega i polityka imieniem Sofoklcs. o ktlitym wspomina Tukidydes i III 115, 5> i Ksenofont IHeli. II 3. 2).

’** Zło. król* budzi trwogę, jak wyjaśnia szerzej Arystoteles w kt II. rozdz 5, jest to zto godzące w nas samych Boimy się o siebie, litujemy się nad innymi (por mzej. 1385 b 13-15),

W