264

CZĘŚĆ IV

Wiek europejskich imperiów

(1800-1939)

W XIX wieku Europa zdominowała świat. Wzrost produkcji fabrycznej na wielką skalę oraz zmiany w systemie komunikacji i łączności - pojawienie się statków parowych, kolei i telegrafu - prowadziły do ekspansji handlu europejskiego. Towarzyszył temu rozwój sił zbrojnych wielkich państw europejskich. Pierwszym znaczniejszym podbojem kraju, w którym mówiono po arabsku, było zajęcie Algierii przez Francję (1830-1847). Państwa i społeczeństwa muzułmańskie nie mogły już dalej egzystować w ustabilizowanym i samowystarczalnym systemie odziedziczonej kultury; teraz winny były wygenerować siłę potrzebną do przeżycia w świecie zdominowanym przez innych. Rząd osmański przyjął nowe zasady organizacji wojskowej i administracyjnej oraz kodeksy prawa oparte na tradycji europejskiej; tak samo postąpili władcy dwóch praktycznie autonomicznych prowincji imperium: Egiptu i LUnezji.

W stolicach reformujących się państw i w portach, rozwijających się na skutek rozkwitu handlu z Europą, ukształtował się nowy alians interesów między reformującymi się rządami, obcymi kupcami oraz miejscową elitą właścicieli ziemskich i kupców zaangażowanych w handel z Europą. Była to równowaga niestabilna; ostatecznie Egipt i Tiinezja znalazły się pod kontrolą europejską, potem przyszła kolej na Maroko i Libię. Imperium osmańskie również stra-