Fitopatologia leśna (40)

Rys. 24. Elementy hymenium podstawkowego w rzędach Agaricates i Polyporales (wg Żurawlewa i Sokołowa):

4    5 3 6    7    7 5 3

7 1    12

Rys. 25. Przekrój przez owocnik grzyba z hymenoforem blaszkowatym (z lewej); mikroskop przekrój poprzeczny przez blaszkę tego hymenoforu (w środku):

1    ■■ parafizy,

2    - szczecinki (setne),

3    - cystydy,

4    - gleocystydy,

5    ■ pscudofizy,

6    - dendrofizy,

7    - podstawki,

8    - czopki strzępkowe

1

1 - trama, 2 - podstawki i wystające ponad nie cystydy, 3 - fragment hymenoforu i hymeiu podstawkowego (w większym powiększeniu z prawej); wg Vesely’cgo, Kotlaby i Pouzara

nych, często występujących w lesie rodzajów. Wiele z nich wytwarza owe mięsiste o budowie monomitycznej, najczęściej w postaci konsol lub kapel z trzonami, często z hymenoforem blaszkowatym (rys. 25). Oprócz wielu gaf ków niezagrażających drzewom leśnym (często wręcz przeciwnie, sprzyjaj? ich rozwojowi dzięki tworzeniu mikoryzy) występują wśród nich także gat. patogeniczne.    L

Rodzina Agaricaceae (z rodzajem Agaricus) oraz Bolbitiaceae (z rodzajem loma) - mają pośrednie znaczenie dla fitopatologii. Ich owocniki wyrastają z gle kapeluszowe z blaszkowatym hymenoforem. W większości są to grzyby miko

CjT)

Rodzina Clcwariaceae (z rodzajem Clavaria) - pośrednie znaczenie dla fitopa-*tologii; owocniki wyrastają z gleby albo z substratu (często z drewna) prostopadle w górę w postaci tworów maczugowatych lub też krzaczasto rozgałęzionych, hymenoforze gładkim, pokrywającym całą powierzchnię owocników.

° Rodzina Fistulinaceae - owocniki są jednoroczne, za młodu mięsiste i przesycone sokiem o krwistym zabarwieniu, duże, bocznie osadzone, siedzące lub na bardzo krótkim trzonie, w kształcie ozora. Hymenofor złożony jest z niezrośnię-tych ze sobą rurek. Należy tu powodujący zgniliznę drewna rodzaj Fistulina. ^y Rodzina Lycoperdaceae - grzyby niemal wyłącznie saprotroficzne, występujące na glebie. Ich znaczenie dla fitopatologii jest tylko pośrednie, mianowicie jako organizmów mogących wywierać wpływ na grzyby patogeniczne występujące _w glebie oraz przez tworzenie przez niektóre z nich mikoryz z drzewami. Mają strzępki bez sprzążek. Owocniki ich są zamknięte, od małych do bardzo dużych

1    morfologicznie silnie zróżnicowanych, mają przy tym charakter angiokarpicz-ny. Należą tu szeroko znane rodzaje Lycoperdon (purchawka), Bovista i Langer-mania, uwalniające po zniszczeniu owocnika masę brunatnych bazydiospor.

Rodzina Marasmiaceae - niezmiernie ważna rodzina, jako że należy do niej rodzaj Armillaria (opieńka) z bardzo groźnymi patogenami korzeni drzew leśnych. Tworzą one owocniki kapeluszowe z hymenoforem blaszkowatym, posiadające na trzonie mniej lub bardziej wydatny błoniasty pierścień.

Rodzina Pleurotaceae - owocniki mają postać konsol z hymenoforem blaszkowatym, osadzonych bocznie na krótkim trzonie. Należy tu Pleurotus ostreatus (boczniak ostrygowaty), niezbyt groźny patogen i zarazem znany grzyb jadalny.

Rząd Boletales - należą tu grzyby naziemne lub nadrzewne, mikoryzowe, sa-probiotyczne lub pasożytujące na innych grzybach z tego samego rzędu, o bardzo zróżnicowanych owocnikach monomitycznych, jednorocznych, z wieloma znanymi, często spotykanymi w lesic rodzajami. Ich kapeluszowe owocniki są mięsiste, z hymenoforem rurkowatym. Spotykamy tu też owocniki rozpostarte, a także zamknięte (angiokarpiczne).

Rodzina Boletaceae (z rodzajem Boletus) - ma pośrednie znaczenie dla fitopatologii; owocniki kapeluszowe z rurkowatym hymenoforem wyrastają z gleby; w większości są to grzyby mikoryzowe.

Rodzina Coniophoraceae - obejmuje saprotrofy rozkładające drewno; owocniki od skórzastych do mięsistych, przeważnie resupinatowe, o hymenoforze od gładkiego do dołkowato-pofałdowanego, wytwarzające ponadto często sznury Erzybniowe (ryzomorfy). Bardzo charakterystyczne są zarodniki podstawkowe: grubościenne, rdzawobrunatne, gładkie, od wrzecionowatych do prawie kuli-•tych. Do ważnych rodzajów należą Serpula (hymenofor dołkowano-pofaldowa-¹¹ D ⁽~^on'°Ph°^ra (hymenofor gładki lub brodawkowaty).

Rodzina Hymenogasteraceae i Sclerodermataceae - rodziny o niewielkim zna-

niu dla fitopatologii leśnej. Saprotroficzne grzyby o owocnikach angiokar-Występują w glebie, a niekiedy także na martwym drewnie, oborniku, P- ch znaczenie dla fitopatologii jest tylko pośrednie, mianowicie jako organi-o °^{W m}°gących wywierać wpływ na grzyby patogeniczne występujące w glebie, ^{Z te}£° Powodu, że niektóre z nich, jak przedstawiciele rodzaju Scleroderma L ^m‘koryzę z drzewami.

₂    Canthorellales - obejmuje liczne i mocno zróżnicowane grzyby kJ/Pcnikami o budowie monomitycznej. Część z nich tworzy mikoryzy z ko-

^a°ii drzew leśnych, a owocniki ich mogą być kształtu lejkowatego, z hy-

Cri^