Fitopatologia leśna (34)

Rys. 12. Kolejne fazy powstawania 8-zarodnikowcgo worka (wg Healda):

proces zaczyna się od kariogamii (/>), w czasie której tuczą się ze sobą dwa zróżnicowane jakościowo jądra z fazy (</); z kolei następuje podziat redukcyjny (c) i dalsze dwa podziały jąder (d, e), wreszcie skoncentrowanie plazmy wokót 8 jąder potomnych i wytworzenie się zarodników obtonionych workowych (/)

Rys. 13. Nagie hymenium workowe charakterystyczne dla rzędu Taphrinales (wg Jaczewskiego-z Naumowa):

oocdo

1 odchylony nabłonek porażonego liścia,

2 - komórki skórki gospodarza,

3 - komórka nóżkowa worka,

4 - worek,

5 - zarodnik workowy

rzędu worki wyrastają bezpośrednio na substracie (np. na powierzchni porażonego liścia) w skupieniach, zwanych nagim hymenium workowym (rys. 13). Gatunki rodzaju Taphrina powodują plamistość i zniekształcenia liści drzew leśnych oraz czarcie miotły w ich koronach.

Klasa Ascomycetes jest bardzo bogata w patogeny roślin, zgromadzone głównie w 5 podklasach: Eurotiomycetickie, Erysiphomycetidae, Sordciriomycetidae, Dothideomycetidae i Leontiomycetidae.

Podklasa Eurotiomycelidae - owocniki w postaci mniej lub bardziej kulistych tworów zamkniętych, otwierających się dopiero po dojrzeniu przez nieregularne pęknięcie powłoki. Są to otocznie zamknięte (cleistotlwcium). Ich ściany są cienkie i zazwyczaj jaskrawo zabarwione, a worki są w nich rozmieszczone nieregularnie, w typowym przypadku zawierają po 8 cienkościennych zarodników workowych (pozbawionych por lub szczelin kiełkowych); ściany worków ulegają szybko rozpadowi. W ramach występujących tu rodzajów (Byssochlamys; Euro-tium, Talaromyces, Gymnoascus i inne) obserwuje się często obecność jedynie niedoskonałych form zarodnikowania opisywanych pod znanymi nazwami rodząjoi wymi, jak Oidiodendron, Penicillium, Paecilomyces, Aspergillus. Grzyby te, wystęi pując w środowisku rośliny-gospodarza wespół z patogenami, odgrywają częst ważną rolę o pośrednim znaczeniu dla fitopatologii. Niektóre z nich mogą powo*

dować zgnilizny ziemiopłodów i z tego powodu uważane są za patogeny przecho-walniowe.

Podklasa Erysiphomycetidae - z jednym rzędem Erysiphales odgrywa w fito-patologii ważną rolę. Owocnikami grzybów tego rzędu są otocznie zamknięte (rys. 14), lecz worki w nich są już uporządkowane, tzn. skupiają się na dnie otocz-ni. Do jedynej w tym rzędzie rodziny Erysiphaceae (mączniaki prawdziwe) należą wyłącznie pasożyty bezwzględne; z zewnętrznej powłoki ich otoczni wyrastają charakterystyczne dla tej rodziny strzępki zwane przyczepkami (appendix). Zależnie od morfologii, rozmieszczenia i konsystencji przyczepek, a także od liczby wytwarzanych w otoczniach worków (jeden lub więcej) rozróżnia się rodzaje: Mi-crosphaera, Phyllactinia, Uncinula, Blwneria, Erysiphe, Leveillula, Podosphaera i Sphaerotheca (rys. 15). Największe znaczenie dla leśnictwa ma pierwszy z nich, mniejsze - dwa następne, pozostałe rodzaje nie mają znaczenia w leśnictwie. Porażają one liście i młode pędy wielu drzew i krzewów leśnych. Na wymienionych narządach drzew pojawiają się białe naloty złożone z bezbarwnej grzybni i masy konidiów, a później ciemne punkty (otocznie). Podstawą identyfikacji mącznia-ków prawdziwych może być oprócz otoczni także typ trzonków konidialnych i konida. Warto jeszcze zwrócić uwagę na to, że oprócz mączniaków prawdzi-

Rys. I4. Otocznia mączniaka właściwego o zwartej ścianie (/), z której przez pęknięcie (2) wydobywają się worki (i) wypełnione zarodnikami workowymi (4) (wg Hcalda)

■Podosphaera

Rys. 15. Otocznie mączniaków prawdziwych (wg Healda)

£fi