klsti469

ROZDZIAŁ 17.

ANICTWC

497'

kanów, jest nader mato .rozpowszechniona w środkowej i wschodniej czyści, dość obfitującego przecież w lasy, półwyspu bałkańskiego. Wszędzie tam panuje ściana pleciona lub układflnp ^y    i żerdzi, zaś

wierzolicm polepiami. A jednak w wielu okolicach były w~owycfTkra-jach rozległe lasy, które np. w Bułgarji jeszcze w ostatnich czasach (1908 r.) pokrywały podobno 30% powierzchni całego kraju (dodajmy dla porównania, że na środkowem Polesiu las krył 40% powierzchni). Coprawda często przeważały w tych lasach drzewa trudne do obróbki, liściaste, a wogóle zadrzewienie było wyniszczone i marne; ale ta okoliczność tylko w części tłumaczy nam brak zrębu. Bowiem dość podobne przecież stosunki co do zalesienia panują i na Bałkanach północno-zachodnich, a jednak na znacznej przestrzeni zrąb jest, tam bardzo używany. Co ciekawsze, gdy naprzykład u Słowian północnych a m. i. i na Ukrainie zrąb stosuje sie przodewszystkiem do domostw mieszkalnych, podczas gdv budowle gospodarskie mogą mieć ściany z desek_T z plecionki, g 1 iny albo słomy, w Bułgarii, całkiem od- ^ wrotnie. właśnie zrah^o ile wogóle tu i owdzie jeszcze się spotyka, cechuje budowle podrzędne (fig. 431, 440). Naogól więc występuje on tam w ten sposób, jakgdyby przedstawiał dawną, dziś już zarzuconą i pogardzaną technikę. To dziwne napozór przeciwieństwo między Bułgarją a Słowiańszczyzną północną, lub, mówiąc ściślej, Ukrainą z jednej strony oraz między tąż Bułgarją a obszarem Alp dynarskich z drugiej, dałoby się może wyjaśnić w sposób następujący. Nawyknieniem mieszkańców krajów, skąd wyszła znaczna część osadników ruskich, którzy skolonizowali Ukrainę, było przemieszkiwanie w chatach zrębowych; gdy więc, idąca od północy, kolonizacja ruska zalała step, osadnicy, hołdując dawnym obyczajom, starali się w miarę możności przedewszystkiem o zrębowe domostwo, mniejszą wagę przykładając do takiej lub innej konstrukcji ścian budowli gospodarskich. Oddziaływał w tym samym kierunku przykład budownictwa miejskiego, rządowego i dworskiego. Natomiast w Bułgarji, gdzie dawniej, jak można przypuszczać, domostwa zrębowe m. i. zapewne również były w użyciu, niezrębowa konstrukcja ścian zaczęła pod działaniem przemożnych wpływów wschodnich, przychodzących dzięki Turkom z Anatolji, uchodzić za formę wyższą i-cieszyć się większem wzięciem.

514. Mówiliśmy już poprzednio, że słupy stanowią najistotniej-szą część konstrukcyjną ściany plecionej. Natomiast dla ściany zrę-' bowej są takie słupy zupełnie zbędne. A jednak w wielu okolicach południowej Małopolski przetrwały zabytki w postaci chat, młynów i stodół, które mają ściany złożone ze zrębu, obstawionego, słupami (fig. 447). Słupy te nio są coprawda organicznie związane ze zrębem. Ich przeznaczeniem jest dźwigać za pośrednictwem leżących na nich ciesi i belek, cały ciężar dachu.

K. Moszyński. Kultura ludowa Słowian, cz. ł.

32