klsti436

465

, i    ROZDZIAŁ 17. BUDOWNICTWO

ciągnąć człowiek. ])o tej obręczy, stanowiącej podstawę „budowli", uinocowuje się dolne końce kilku żerdek, związanych ze sobą u końców górnych w ten sposób, aby tworzyły szkielet stożka. Ów szkielet zostaje następnie pokryty zapomocą oplocenia prętami, na któro zwierzchu daje się słomę. Jest to szałas tak lekki, że jeden człowiek może go przenosić w rękach z miejsca na miejsce. Wysokość jego nie o wiele przewyższa 1 m.

422. Szałas używany przez kosiarzy nad środkował Prypecią. Dereszcwicze, Hołulńea cle., Ii. pow. Mozyrz, Polesie (Z. S. S. K.). Fot. autor.

Większe ^ z a ł a s y stożkowałe, utwierdzone w ziemi, spotykać się zdają tu i owdzie na północno-wschodniej Białorusi (podobnie jak i u sąsiednich Łotyszów), częściej zaś — u Słowian południowych nad dolnym Dunajem, a zwłaszcza w Serbochorwacji (fig. 423, 4), gdzie występują obok kopulastych. W niektórych okolicach, np. na Kosowem polu, miały one być jeszcze ok. 1850 roku normalnym domem mieszkalnym. Pospolicie budują tego rodzaju szałasy w sposób następujący: kilka ukośnie w ziemię zatkniętych tyk* których schodzące się stożkowato wierzchołki zostały mocno ze sobą związane, stanowi szkielet budowli; jest on oparciem dla wszystkich tyczek pozostałych i, co za tern idzie, wogóle dla ścian budynku. Istnieją pewne, coprawda dość jeszcze nikłe poszlaki, naprowadzające na myśl, że taka konstrukcja, rozpowszechniona nadzwyczajnie w wielu stronach świata, rozwinęła się z jeszcze pierwotniejszej, mianowicie-ze stożkowato tyczkami obstawionego pnia drzewa. — Na Polesiu stożkowate szałasy buduje się niekiedy w sposób cokolwiek odmienny. Zwyczajem, spotykanym i gdzie indziej w krajach Kuropy północnej, kładzie się naprzód na ziemi czworokątną ramę (2 m X 3 m), złożoną z czterech bierwion, powiązanych na węgły. O węgły opiera się 4 tyki narożne, wysokie od 3,5 do 4 m; wierzchołki ich są związani'. Wszystko obstawia się dokoła bardzo gęsto ostrzewkami, po-krytemi następnie perzem, wiszarem lub słomą. Na to pokrycie idą znów ostrzewki, zapobiegające zrywaniu perzu, czy słomy, przez wiatr. Dołem szałas zostaje obsypany ziemią. Wewnątrz znajduje się ognisko, a nad niem kocieł, zawieszony na poprzecznej żerdce, której końce tkwią w ostrzewkach. Drzwi do takiego szałasu są bardzo wąskie.