klsti438

ROZDZIAŁ 17. Bt-DOWNICTWO'    467

jedyńcze póldaszkowe szałasy w rodzaju wyobrażonego na rys. 423, ;i są bardzo rozpowszechnione na Polesiu, gdzie niegdzie na Rusi halickiej, węgierskiej i t. d. Spotykają się też u sąsiadów Słowian jako lo u Rumunów, Ugrofinów etc. Są bardzo pospolite w wielu okoli-' caoh poza-europejskich; w suchych i bezleśnych krajach odgrywają zwykle rolę zasłon od wiatru; u nas do pewnego stopnia zasłaniają również od deszczu. Ta ich funkcja zasłony wyraża się w ich nazwach. Tak na Polesiu namiot, przedstawiony na rys. 423, a, zwie się m. i. s f. e n k a (porównaj białoruskie z a s ć e ń a ć „zasłaniać¹¹). Mamy tu przechowane najpierwotniejsze znaczenie naszego i ogólno-słowiah-skiego wyrazu ściana, tłumaczącego się niegdyś jako „zasłona¹*. Pierwiastek tego wyrazu powtarza się w innej postaci w wyrazach cień i sień. Jakoż u Wielkorusów sienią dawniej nazywał się m. i. namiot; a niżej (§ 555) poznamy sieni włościańskich izb białoruskich, które istotnie będą tylko zasłoną drzwi w rodzaju pionowo odciętej połowy stożkowatego szałasu (ob. fig. 472, A).

Jak widzimy, nazwy szałasu mogą nam niekiedy dostarczyć ważnych wskazówek; ale i terminy, określające budowanie szałasów bywają wcale zajmujące. Tak naprzykład na Polesiu stale słyszymy o „zapinaniu¹⁴ albo „napinaniu" tego rodzaju budowli, lub o „przypinaniu" ich do ścian mieszkania.

485. Przez zestawienie dwu szałasów póldaszkowych, wspartych na parze pionowych soch, tworzy się rodzaj pełnego dwuspadkowego dachu, opartego na ziemi (fig. 423, 2). I tego rodzaju całodaszkowo. namioty spotykamy bardzo często na Wielko- i Małorusi oraz w Polsce, Czechach i t. d. Między innemi w ten właśnie sposób urządzają pospolicie swoje budy kupcy owoców, dzierżawiący sady na czas owocobrania.

Z szałasami półdaszkowemi niewątpliwie wiążą się genetycznie ś c i a n k o w o - p ó ł d a s z k o w e. Tu należą typy rozpowszechnione ni. i. w niektórych okolicach słowiańskich Karpat. Mamy ich dwa rodzaje, jeden bardzo prymitywny, wcale pospolity i poza Słowiańszczyzną (fig. 423, r>) i drugi rzadszy (fig. 423, s i 9). Ten ostatni spotkałem na Bojkach, a nazwa najbardziej charakterystycznej jego części (fig; 423, 8, 9a) wskazuje na wołoskie (rumuńskie) pochodzenie tego typu. Znajduje on zresztą pewne analogje w szałasowatych daszkach, wznoszonych przez górali ruskich nad jamami, służącemi do przechowywania ziemniaków (fig. 423, 1).

Budowle, powstałe przez zestawienie dwu ściankowo-półdaszko-wych szałasów, jak wyobrażony na rys. 4237ó, dały wedłusTmniema-nia kilku badaczy pierwowzór dla czworokątnego domu, nakrytego dwuokapowym dachem, posiadającym początkowo szeroką szparę wzdłuż grzbietu (ob. § 500). Spotykają się takie zdwojone namioty

30*;