klsti618

ii. MOSZYŚSKt: KULfU&A Lui

G48

to znaczy przywiązywane do rogów zwierzęcia, znamy je ze Słowenji'. Poza Słowenją spotyka się to jarzmo na znacznych obszarach sąsiedniej Austrji, Niemiec, Francji i półwyspu iberyjskiego oraz w pewnej okolicy Włoch.

Druga połowa zasięgu leży na północy: w Finlandji oraz (jak mię łaskawie poinformował p. F. Leinbock z Dorpatu) w Estonji i północnej Łotwie. W Estonji jarzmo przyrożne było doniedawfia całkiem powszechne i niepoświadczono jest dotychczas li tylko dla południowo-wschodnich krańców tego kraju, dla tamtejszej ludności prawosławnej. Szczególnie dla nas zajmujące jest występowanie przed laty tegoż jarzma na Żmudzi. Tak S. Ławrynowicz w rozprawce o rolnictwie po w. kowieńskiego (1819) powiada: „woły noszą jarzmo na rogach lub na karku; ujarzmienie za rogi zaczyna już ze zwyczaju wychodzić⁴⁴; zaś L. Jucewicz (1846) twierdzi: „w Litwie jarzmo

524. Jarzma. 1. Knin, wzgl. Kijevsko polje, północna Dalmacja (wg rys. nadesłanego przez prof. dr. M. Gavazziego). — 2. Nacza, pow. Lida (wg modelu sochy z jarzmem w Muz. ctn. w Krakowie). - 3. Nujno, pow. Kamień Koszyrski, Polesie (Polska).— 4. Pow. Prużany, Białoruś, Polska (wg fotografji ze zbiorów po M. Federowsldin; sposób połączenia części a i b nie jest na fotografji widoczny). — 5. StoilOYO, S od m. Burgaz, Strandża, Bułgarja. — G. Banjata, WSW od m. Sliven, Bułgarja. — 2 i 3. rys. autor, 5 i 6. J. Obrębski.

przywiązują do karku, a na Żmudzi, w Prusiech i Kurlandyi do rogów⁴⁴. Odnośnie do Prus może być ta wiadomość mylna, ale dla Żmudzi mamy ją poświadczoną i przez M. Kamińskiego, który, opisując w roku 1864 okolice Wiłkomierza, tak mówi: „...do pługa (arklas) częściej zaprzęgają woły niż konie; przeciwnie zaś na Ż m u j d z i orzą najczęściej końmi, a jeżeli wołami, to jarzmo przywiązują... do ro-

¹ Dla Słoweńców poświadczył mi je ustnie prof. dr. M. Gavazzi.