klszesz052

789

ROZDZIAŁ

wcale^{1 2} nie znają rozwiniętej rzeźby: przeważna część rdzennej Polski, Białorusi oraz Małorusi (wraz z Polesiem i Podlasiem). Za typowe dla tych stron mogą być uważane stosunki opisane przez S. Kopczyńskiego odnośnie do pow. włodawskiego woj. lubelskiego. W całym tym powiecie naliczył nasz autor tylko dwu rzeźbiarzy sprzedających przy tym swe wyroby „przeważnie miejscowej inteligencji"; ogólnie zaś o rzeźbiarstwie tamtejszym powiada, że ponieważ „jest i było zawsze przejawem uzdolnienia tylko poszczególnych jednostek, przeto nie zdołał tu powstać ani żaden swoisty typ rzeźby, ani też większe rozpowszechnienie jej i zastosowanie do upiększenia chat, budowli, mebli i przedmiotów użytku wyrobionych z drzewa". Nie należy jednak zapominać, że nawet na zachodzie Bałkanów, i to nawet w Bośni, gdzie, jak widzieliśmy, rozwinięte rzeźbiarstwo jest bardzo rozpowszechnione, są wsie i całe wielkie okolice, w których go wcale lub raczej prawie wcale nie spotykamy. Tak pisze V. Ćurćić dosłownie: „W Fosa winie - i w dolinach rzek Bośni rzeźba w drzewie jest prawie zupełnie nieznana" (Drvorezbarstvo u Bośni i Hercegovini, r. 1933, s. 5)^:1.

027. Przy zapoznawaniu się z poszczególnymi technikami artystycznymi Słowian pominiemy krótką wzmianką technikę plastyczną sensu stricto, nazywaną przez lud lepieniem, a polegającą na modelowaniu pożądanych kształtów z podatnej masy, jako to z gliny lub ciasta. Prosty ten proceder bliższych wyjaśnień nie wymaga, a w drobne szczegóły nie mogę tu oczywiście wchodzić; z ciekawszych wymienię tylko, że zarówno w garncarstwie jak i w obrzędowym piekarstwie ludowym spotykamy się u Słowian z modelowaniem oddzielnych zdobin z gliny względnie z ciasta i przystrajaniem nimi naczyń czy pieczywa przez proste przylepianie (fig. 48, 49, 51, 54).

Rzeźba w drzewie rozpada się u Słowian, podobnie jak u innych ludów świata, na dwa wielkie odłamy: ryt (§ 629) oraz rzeźbę właściwą.

Rzeźba znów właściwa z natury rzeczy daje się rozbić na trzy rodzaje. Pierwszy z nich — to prastara, niezmiernie rozpowszechniona u Słowian i innych ludów rzeźba płaska w najściślejszym zna-

1

też podobnym rytem rogi do prochu (fig. 86), pierścienie na fletach (zwanych kaval) itp. Nieco większa rolę gra rzeźba (w drzewie) przy ozdabianiu przęślic (cz. I s. ;i()8, fig. 4).

2

Wahanie stopnia zachodzi tu wsiami i okolicami.

- Posawinu jest to kraj nad rzeką Sawą na pograniczu Bośni i Sławonii (zwłaszcza wschodniej).

^s Natomiast w Posawinie północnej po stronie Sławonii rzeźba jest stosunkowo wcale często uprawiana, jak wynika z artykułu A. Matasoviea (Seljaćko rez-barstvo u Slavonskoj Posavini, Narodna Starina sv. 32, t. 12, r. 1933, s. 145—67).