klszesz120

859

ROZDZIAŁ U. PLASTYKA

czki zespół wzorów na niej zanotowanych nie znajduje wytłumaczenia. Natomiast ścisłe odpowiedniki dla tego zespołu, a jeszcze ściślejsze dla całego, ogólnie biorąc, zespołu bałkańsko-(wschodnio-)karpac-ko-nadbałtycko-poduralskiego, znalazły się... w Indochinach i przy tym specjalnie w prowincjach północno-zachodnich, graniczących z Tybetem, zwłaszcza zaś u ludu Kaczyn. Podobieństwo motywów można by tu, jak chce A. Haberlandt, tłumaczyć do pewnego przynajmniej stopnia z samej techniki zdobienia, jednak prócz owego podobieństwa nawet układ zdobin oraz charakter zdobionych przedmiotów (torby ręczne, ręczniki, zapaski) Kaczy-nów znajduje dokładne odpowiedniki w Europie, nie znajdując ich ponoć w sąsiednich Indiach -zachodnich oraz we wschodniej Azji. Uderzające więc te zgodności najwyraźniej powstały dzięki związkom kulturalnym.

Pierwotną ojczyzną Kaczy-nów był wschodni Tybet i zachodni Se-czuan, stamtąd więc, jak przypuszcza Haberlandt, mieli oni przenieść swoje zdobnictwo. Ale tu należy zważyć, że ich omawiany zasób ornamentalny znajduje bliskie analogie w zasobie ornamentalnym plecionkarskim Indochin, a niektóre motywy pokrewne spotykamy nawet w plecionkach Malajów Indonezji¹. Nie wchodząc więc w szczegóły, ograniczymy się do stwierdzenia, że interesujące nas geometryczne zdobnictwo plecionkarsko-tekstylne musiało być od dawna znane w południowo-wschodniej Azji, skoro zdołało zapuścić tam głębokie korzenie. Dodajmy teraz z drugiej Strony — bo i to będzie dla nas bardzo ważne — że pomost między zdobnictwem Kaczynów a geometrycznym zdobnictwem tekstylno-hafciarskim wschodniej Europy stanowi nie tylko „kopalna" chusteczka z Turfanu, lecz również —

(fig. 134) widujemy też na niektórych dawniejszych zachodnio-europejskich obrazach. Takim haftem ozdobiony jest na przykład kołnierz i przód sukni Anny, córki burmistrza Jakuba Meyera z Bazylei, klęczącej na pierwszym planie po prawej stronie obrazu Holbeina: Madonna burmistrza Meyera (własność wielkiego księcia heskiego w Darmsztadzie; pochodzi sprzed r. 1525). Ob. co do szczegółów personalnych i daty P. Ganz, „Hans Holbein d. J.“, r. 1912, s. 237; (na dołączonej ilustracji [s. 65] haft jest źle widzialny; dobrze można go obejrzeć np. w wydawnictwie W. Bodego, Meister-werke der Malerei, lub na jakiejkolwiek innej reprodukcji nieco większego formatu).

¹ Ob. np. H. Bossert, Geschichte des Kunstgewerbes, 1.1,1928, tabl. XXVII fig. 11.