klszesz116

855

ROZDZIAŁ U. PLASTYKA

Europy; tu i owdzie widzimy nawet u tych ostatnich (np. u Węgrów, Niemców) bardzo nieraz kunsztowne i skończenie artystyczne formy.

0    ile wiem jednak, poza Polską uprawia się ten dział sztuki raczej dorywczo, sporadycznie, posługując się przy tym niemal wyłącznie białym (wzgl. jednobarwnym) papierem. Krótko mówiąc, dla bujnego rozkwitu kolorowej i wielobarwnej wycinanki polskiej nie znamy znikąd w Europie dokładnej analogii. Nie można też wątpić, że choć

1    wycinankarstwo polskie nie jest może co do genezy czysto ludowe, jednakowoż w tej postaci, w jakiej je dziś znamy, składa dowody wybitnych twórczych uzdolnień wieśniaka.

Fig. 76. Rączka laski pasterskiej. Liptów. Słowaczyzna. A. Vaclavik, Umśni na Slovensku, 1. c. fig. 1114; D. ,Turković, Prace lidu naSeho, b. d., tabl. 139. — Przerys. ze źródeł J. J.

0    ile omówiony przed chwilą dział ludowej sztuki jest niezaprze-czenie nowszego pochodzenia, o tyle naszywane na odzież itp. lub podszywane wycinanki ze skóry (czy tkanin³), jak i w ogóle całe zdobnictwo przy-szywkowe (w tym i pasmanteryjne, szmu-klerskie) poszczycić się może zamierzchłymi rodowodami. — Prastary nawyk zdobienia przez przyszywanie (naszywanie) metalu spotyka się u Słowian co prawda już tylko wyjątkowo (tak np. na Polesiu bywają naszywane drobne zdobiny odlewane z ołowiu: § 630).

Często natomiast znajduje zastosowanie o-gromnie rozpowszechnione w Eurazji- naszywanie lub podszywanie wycinanek z barwnej skóry (albo z sukna) oraz naszywanie pomponów, taśm i barwnych sznurów czy sznurków (fig. 132, 133, 193; cf. też cz. I s. 431 fig. 391, s. 432 fig. 392, s. 438 fig. 397, s. 453 fig. 410 i 411). W związku z techniką ornament bywa tu bardzo często giętki, swobodny^{1 2} (linie faliste, woluty, a w wycinankach m. i. motywy sercowate, roślinne i do nich podobne). Zdobnictwo takie występuje w łączności z krawiectwem, kuśnierstwem i rymarstwem (wyrobem pasów skórzanych, toreb etc.) trafiając się najczęściej (choć bynajmniej nie wyłącznie) na Małorusi, w regionie karpackim i na Bałkanach, a poza tym na rozległych obsza-

1

¹    Ob. też cenny artykuł E. Frankowskiego w „Ludzie" (t. 22, r. 1923, s. 82—128),

- Po szczegóły odsyłam do pracy Frankowskiego podanej w odn. 1.

2

Cf. § 652 (gdzie mowa o motywach filigranów).