klszesz068

807

ROZDZIAŁ 14. PLASTYKA

dolnego Sanu, gdzie ten ścieg stosuje się do niezmiernie charakterystycznych wolutowych i innych geometrycznych haftów tamtejszych {cf. fig. 140).

Na ogół biorąc źródło właściwych haftów, używanych przez Słowian i inne ludy, zdaje się być dwoiste: z jednej strony szukać go należy w technice czysto tekstylnej (tkackiej), z drugiej — w szyciu (obrębianiu i zeszywaniu płatów tkanych lub innych). W związku z ostatnim warto jest pokreślić, że hafty szczególnie chętnie rodzą się, zagnieżdżają i rozrastają na tych miejscach odzieży, którędy przechodzą szwy, względnie gdzie się znajdują rozpory lub zewnętrzne rąbki (przyramię, kołnierz i dolny brzeg koszuli, piersi wzdłuż rozporka, kieszenie itp.).

Fig. 41. Schemat ilustrujący tekst (ob.s. 808). Źródło j. w.

637. W ścisłym związku z ozdobnym tkactwem i hafciarstwem pozostają techniki stosowane przez Małorusinów i Słowian bałkańskich (a także Kumunów i inne ludy Europy południowo-wschodniej), wreszcie — z drugiej strony Słowiańszczyzny — przez Mazurów pruskich przy wyrobie kobierców oraz kilimów. Co do proweniencji nawiązują one zresztą w znacznej mierze do odpowiednich technik bliskiego Wschodu.

Opierając się głównie na opisach A. Zarembskiego, któremu zawdzięczamy cenną rozprawę na temat technik małoruskiego „kilimiarstwa^{H 1}, możemy wyróżnić 4 typy tych technik, a mianowicie: 1) technikę wiązaną czyli dywanową, dającą dywany, 2) technikę gobelinową swobodną, 3) technikę kilimiar-ską (czyli gobelinową zwykłą), dającą właściwe kilimy tj. wyroby, jakie dziś najpospoliciej znamy pod tą właśnie nazwą, i wreszcie 4) technikę dywanowohafciarską, stosowaną do narzut lub do „kilimów¹⁴ w rodzaju narzut. Dwie techniki pierwsze (dywanowa i gobelinowa) wykonują się na Małorusi na warsztacie pionowym^{1 2}; dwie ostatnie — na poziomym. Oprócz tego jako „kilimy¹⁴ służą też Słowianom zwykłe tkaniny wyszyte haftem (fig. 421 oraz 150).

Technika dywanowa w zasadzie nie odbiega od znanych sposobów ręcznego wyrobu wzorzystych dywanów. Osnowa umocowuje się tu na pionowym, nieco skośnie ustawionym warsztacie³(fig. 40, cf. cz. I s. 334 fig. 314) przy pomocy pręta (fig. 40 a) w ten sposób, że obejmuje tylko górną i dolną belkę, ale wcale nie jest do nich przywiązana; toteż w miarę potrzeby daje się przesuwać (pionowo) dokoła warsztatu w podobny sposób, jak daje się (poziomo)

Istorija i technika tkańja ukraińskich ki!imov (Materiały po etnografii t. 3, r. 1926, s. 1—19). ,

* Tą wiadomością należy uzupełnić dane o zasięgu krosien pionowych, umieszczone w cz. I na str. 334 w § 343.

Opartym o ścianę.