klszesz122

861

ROZDZIAŁ 14. PLASTYKA

hafciarskich, o ile znamy je z artykułu p. Stattlerówny i z innych wzorów w Wiśle umieszczonych". Zgodne z tym są słowa wypowiedziane w r. 1911 przez M. Haberlandta o poznanych przezeń haftach połud-niowo-małopolskich, w których według niego odbija się niedawna moda (warstw oświeconych) i co do których „wątpić można, czy zawierają motywy sięgające wstecz do czasów pradziadów (tj. do okresu Biedermeiera)". Ale inne hafty polskie kryją w sobie ślady dawniejszych wpływów.

Dawniejszym też m. i. wpływom z zachodu zawdzięczają wiele

Fig. 84. Objaśnienie jak przy fig. 83. miekąd wiemy, zdobnictwo tek-

swych pięknych haftów Słowacy. Ody w r. 1889 w Pradze Czeskiej P. Sochań i S. Ciszewski porównali słowackie wyszycia z ilustracjami staroniemieckich haftów zawartych w pracy Lipperheidego, doszli do ciekawego wniosku, że owe „wzory staroniemieckie są bardzo podejrzane, gdyż wiele z nich jest najwierniejszą kopią wyszywań słowackich"! Oczywiście wniosek ten należy zupełnie odwrócić. V. Prażak wykazał niedawno (r. 1933), że wśród motywów dawniejszych ludowych wyszywań słowackich są nawet takie, co żywcem kopiują wzory zawarte w bardzo w swoim czasie (w wieku XVII) rozpowszechnionej książeczce wzornikowej norymber-czyka Jana Sibmachera, zawierającej motywy renesansowe wzgl. przejęte przez renesans orientalne.

Obcym też nowszym i dawniejszym wpływom podległo, jak już

łaskaw zwrócić tu uwagę czytelnika i na moją opinię, wypowiedzianą 10 marca tegoż roku po odczycie o haftach wołyńskich. Zrozumiał mię jednak niedokładnie. Ja, rzecz jasna, ani na jedną chwilę nie pomyślałem o wyprowadzaniu geometrycznych wyszyć (wołyńskich) spod... Ałtaju. Wskazałem tylko całkiem ogólnie na olbrzymią rozległość zasięgu łiaftów tego typu, na trudności zagadnienia, na konieczność przyjęcia, że wpływy kulturalne odegrały przy tworzeniu się wspomnianego zasięgu, obejmującego różnojęzyczne i różnorasowe ludy, większą rolę, niż tzw. „infiltracje krwi", wreszcie — w uderzającej sprzeczności z tym, co pisze prof. Limanowski — wskazałem na konieczność uwzględnienia faktu, że zgodnie z danymi prehistorii E u ropy pół n ocn e j ta część naszego lądu od początku zagnieżdżenia się tam człowieka uprawiała ornament geometryczny, zapoznając się z (zoomorficznym, zwłaszcza zaś z) roślinnym stosunkowo bardzo późno i wyraźnie dzięki oddziaływaniom idącym z południa.