klsti539

569

ROZDZIAŁ 18. SPRZĘTY

Przyczem tu i owdzie, np. w Myślenickiem, mają się podobno spotykać okazy bardzo prymitywne, niskie i jakoby z kadłubów drzewnych wyrabiane. Kolebkę biegunową widujemy obok innych i dalej w kierunku południowo-zachodnim oraz zachodnim na Orawie, Śląsku, Morawach, w Czechach i na Łużycach. Powtarza się ona w Niemczech, we Francji i wreszcie w Europie południowej, gdzie między innemi jest bardzo pospolita na ziemiach południowo-słowiańskich, dając tam, podobnie jak i w sąsiedniej Albanji, formy nieraz wcale zajmujące i dość prymitywne. Szczególną cechę, właściwą wielu biegunowym (i skrzynkowym, fig. 486, i) kolebkom bałkańskim, stanowią kabłąki, wznoszące się nad jednym lub obu węższemi końcami sprzętu; przyczem, o ile są dwa kabłąki, wierzchołki ich (a, a¹) bywają spojone drążkiem, sytuowanym ponad kolebką równolegle do jej wzdłużnej osi (t. j. wzdłuż linji a-a¹). Cecha ta, jak to podniósł już Pflug, wyraźnie łączy liczne kołyski bałkańskie (porówn. tu np. fig. 490, 2, lewy dolny róg rysunku) z południowo-zachodnio- i środkowo-azjatyckiemi i w sposób zupełnie niezawodny wskazuje na azjatyckie obszary, jako na ich punkty wyjścia. Tam bowiem właśnie, w północnej i środkowej Azji, znajduje bardzo szerokie zastosowanie nieznany naogół w Europie pomysł osłaniania kolebek (nawet całkiem prymitywnych nieckowatych) zapomocą wspomnianych już wyżej, wzniesionych pionowo lub ukośnie kabłąków. Czy jednak wogóle wszelkie kołyski biegunowe europejskie można wyprowadzać z Azji, jak to czyni Pflug, co do tego dziś jeszcze pewności nie mamy. Narazie wystarczyć nam musi samo tylko stwierdzenie ścisłego związku, zachodzącego pod względem kształtu tych kolebek, pomiędzy kulturą ludową Europy a kulturą Azji.

585. Lekkie kolebki opałkowate i inne, nie wyłączając niekiedy nawet biegunowych, służą nietylko jako rodzaj łóżek dla niemowląt, umieszczanych w chałupie (zwykle wpobliżu łoża matki), lecz również jako środek transportu. Kobiety zawieszają je na sobie przy pomocy sznurów i niosą w nich dziecko, gdy wychodzą do pracy na pole lub też wybierają się na dłużej w odwiedziny i t. p. (fig. 486, 6).

W chacie kolebki biegunowe są z reguły ustawiane, nie zaś wieszane; ale .znamy wypadki z Wielkopolski etc., gdzie bieguny bywają odejmowane i kolebka zostaje zawieszana u pułapu. Inne typy kołysek, a mianowicie kolebki skrzynkowe, półwalcowate i opałkowate oraz łubiane, są niemal wszędzie używane jako wiszące. Na całej prawie Słowiańszczyźnie wschodniej niema podobno innych kołysek prócz wiszących; znamy je również z Bułgarji (i Rumunji). W Polsce niewątpliwie dawniej były bardziej niż dziś rozpowszechnione, w wielu bowiem okolicach, gdzie dziś już nie są używane, przechowała się żywa o nich tradycja. Zresztą zawieszanie kołysek praktykuje się, jak już poczęści wiemy, i w poza-słowiańskich krajach Europy a także