klsti555

585

ROZDZIAŁ 18. SPRZĘTY

599.    Ze sprzętów schówkowych wymieńmy ruchome i nieruchome półki, względnie police,. dobrze znane zwłaszcza Słowianom północnym, ale bynajmniej nie obce i bałkańskim. W wielu krajach są też w użyciu specjalne półeczki dla łyżek, czyli t. zw. łyżniki. Co do skrzyń i skrzynek, sprzętów szeroko znanych i bardzo rozpowszechnionych w Europie i Azji, a między innemi obficie używanych przez środkowo-azjatyckie ludy pasterskie, znanych na Kaukazie i t. d., — to o ich dawności u Słowian narazie niewiele się da powiedzieć. Na bardzo znacznych obszarach Słowiańszczyzny północnej włościanie doniedawna skrzyń zupełnie nie znali, posługując się kadłubami oraz tak zwanemi kubłami i innemi naczyniami bednar-skiemi, albo rozwieszając swe rzeczy na wieszadłach i żerdziach, czy też umieszczając je na półkach etc. Kształty zaś skrzyń, mniej lub więcej powszechnie dziś używanych w rdzennej Polsce, na Małorusi i na Słowiańszczyźnie bałkańskiej (głównie jako schowek dla odzieży kobiecej) zdradzają w znacznej mierze — podobnie jak kształty wielu wysokich stołów — pochodzenie obce. Niektóre z tych skrzyń wykazują cechy stylu romańskiego; inne przechowały zapewne jeszcze starsze wzory.

Słowiańskie nazwy sprzętu, o którym mowa, takie jak Wielkorus, łar, j aścy k i sundiik, bułg. sandik, k o v ć e g, poi. kufer i t. d., są zapożyczone z języków obcych. Nawet szeroko rozpowszechniony na zachodzie Słowiańszczyzny bałkańskiej i północnej a także na Małorusi wyraz skrzynia (chorw. skrinja i t. d.), nieobcy zresztą i językowi starowielkoruskiemu (skriń, skrińa), z całą niemal pewnością (wbrew Brucknerowi) pochodzi z obczyzny. Tylko wielki ciężki sąsiek na zboże nosi nazwy rodzime.

Na szczególną uwagę etnografów zasługują skrzynie, używane do przechowania naczyń z mlekiem, w rodzaju tych, jakie widzimy naprzykład w rdzennej Polsce i na Bałkanach. Znajdują one między innemi pewną analogję w skrzyniach Kirgizów, służących do przechowywania worków skórzanych z mlekiem. Zajmujące są też szeroko u nas i na Małorusi znane skrzynie na kółkach. Wreszcie wspomnieć warto o używaniu na pewnych obszarach Małorusi i Rumunji skrzyń zamiast stołów i o urządzaniu stołów z odsuwanym blatem, pod którym mieści się schówek.

600.    Sprzęty, służące Słowianom do ogrzewania, są bardzo nieliczne. Właściwie należy tu jedynie żarownia, to jest rodzaj metalowego naczynia, w którem trzyma się żar. Znają ją dobrze Słowianie bałkańscy; na północy zaś jej miejsce zastępuje zwykły gliniany garnek. Zapomocą takiego garnka, napełnionego żarem, Pole-szucy ogrzewają zimą swe śpichrze, zwane istobkami. Zasiąg metalowej, czy glinianej, żarowni jest bardzo znaczny; obejmuje lub obej-