klsti547

577

ROZDZIAŁ 18. SPRZĘTY

ropy a także w Azji, Afryce i Ameryce; innemi słowy, rozmaitego rodzaju podstawki do siedzenia posiadają zasiąg światowy.

Jeśli niejedno zajmujące spostrzeżenie można uczynić, badając kołyski lub łóżka i wezgłowia, to bodaj jeszcze ważniejsze i ciekawsze uwagi poczynić się dadzą na temat sprzętów, używanych do siedzenia. Jako wprowadzenie niech nam tu posłużą stosunki, panujące u sąsiadów Słowian — Albańezyków. W każdym zamożniejszym domu albańskim znajdują się trójnożne zydle oraz krzesło poręczowe. ICrzesło to stoi wpobliżu ogniska i jest miejscem honorowem. „Jeśli gość odwiedza dom, to odpowiednio do jego godności służą mu zydlem lub krzesłem, po pewnym jednak czasie zapraszają gościa choćby nawet był cudzoziemcem, aby usiadł na ziemi, zasłanej w tym celu liśćmi, sianem lub... paprocią i pokrytej koziem futrem; uważają bowiem, że dłuższe siedzenie na podwyższonym stołku męczy". Widzimy tu przed sobą doprawdy interesujący dla etnografa obraz: krzesło — miejsce honorowe, niby zapowiedź tronu — w chacie wieśniaka, hołdującego zwyczajowi siedzenia na ziemi. Jakież jest, możnaby zapytać, właściwe przeznaczenie tego „wypoczynkowego sprzętu", skoro wypoczynek na nim męczy?

51)3. Krzesła, jako siedzenia honorowe, zna dobrze i część południowych Słowian. W Czarnogórzu prawie w każdym domu znajduje się drewniane krzesło z poręczami, zwane nasionja£ albo naslo-nj ać a. Służy ono zwykle najstarszemu członkowi rodziny albo szanowanym gościom. Podobne honorowe krzesła są używane i gdzie indziej na Bałkanach a m. i. także w Dalmacji oraz Slawonji. Rzecz powtarza się daleko na północy. Tak według Bielensteina krzesło było i dla Rosjanina miejscem honorowem.

Obaczmyż na paru przykładach, jak wygląda zwyczaj używania honorowych siedzeń na szerszem porównawczem tle. W dawnych Niemczech głównym sprzętem do siedzenia w chacie włościańskiej była ława; oprócz niej znajdowały się tylko siedzenia specjalnego przeznaczenia, naprzykład siedzenie, używane przy przędzeniu, albo osobne siedzisko dla dziada; ponad to tylko osobne siedzenia, względnie krzesła, dla pani i pana domu. — Na Łotwie uważano krzesło za miejsce honorowe. Przytem chętnie nakrywano je dla szczególnie szanowanych gości (dla pastorów) poduszką, wziętą z łóżka i przysłoniętą prześcieradłem lub kocem.

Te dwie wiadomości dotyczą zachodniego i północnego pogranicza Słowiańszczyzny. Spójrzmy teraz jeszcze na pogranicza północno- i południowo-wschodnie.

U Wotjaków z okolicy osady Sosnovka (pow. Sarapuł, NE od Kazani) w honorowym kącie chaty stał stół, zaś przy nim „krzesło" (zapewne rodzaj taburetu, jak na fig. 488, 2), na którem nie wolno było siedzieć kobietom; zasiadał na niem tylko gospodarz

K. Moasyóaki. Kultura ludowa Słowian, cz. I.    37